اعوذ بالله من الشیطان الرجیم.
بسم الله الرحمن الرحیم.
رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا
قولی.
ادعای اجماع شده است و سید در عروه هم
فرموده‌اند اگر زن نفساء قبلا عادت نداشته باشد این دیگر نفاسش همان 10 روز است و
بعد از 10 روز باید برود غسل بکند.
دلیلش هم معلوم است فرموده‌اند که
نفاس زن قبل از 10 روز
است در جایی که عادت داشته باشد لذا در روایات ما آمده بود که این خانمی که زاییده
است به اندازه عادتش نماز نخواند نفساست عادتش که تمام شد برود غسل بکند که مسئله‌اش
را سابقا گفتیم و بالاخره آن مسائل مشکل را حل کردیم به این‌که عمل کنیم به
روایاتی که می‌گوید اکثر نفاس عادت خانم است.
حالا فرض ما این است که این عادت
ندارد یعنی مبتدئه است یا مضطربه و چون عادت ندارد آن روایت‌ها که می‌گوید به
عادتت مراجعه کن آن روایت‌ها نیست، روایت‌هایی که می‌گوید اکثر النفاس عشره آن
روایت‌هاست.
بنابراین قول مشهور من‌جمله مرحوم سید
درست در می‌اید و آن این است که اگر خانمی عادت نداشته باشد دیگر نفاس او 10 روز
است و بعد از 10 روز باید برود غسل بکند، این قول مشهور بلکه اجماع.
اما مرحوم شهید اول در ذکری همچنین در
بیان ایشان فرموده‌اند که نه، نمی‌شود که زن عادت نداشته باشد عادت او یا وقتیه
است یا عددیه است یا هر دو، یا مبتدئه است یا مضطربه است همه‌اش هم حکم دارد و بنا
براین این خانمی که زاییده و عادت ندارد در حیضش حالا یا اصلاً حیض ندیده مبتدئه
است یا این‌که مضطربه است یعنی نه عادت وقتیه دارد نه عادت عددیه این باید چه
بکند؟ در حال عادتش چه می‌کرد الان هم بکند، در حال عادتش مراجعه می‌کرد به
نزدیکانش به مادرش به خواهرش به عمه‌‌اش عادت خود قرار می‌داد، مرحوم شهید در ذکری
گفتند خب این ببیند مادرش چه جوری است به مادرش مراجعه کند، به خواهرش به عمه‌‌اش
مراجعه بکند، اگر آنها نفاسشان 7 روز بوده این هم 7 روز قرار بدهد اگر 10 روز بوده
این هم 10 روز قرار بدهد و بالاخره حکم نفاس حکم حیض را دارد در همه چیز من‌جمله
در این مسئله ما همین جور که اگر عادت می‌شد و وقتیه نبود عددیه نبود مضطربه بود
یا این‌که مبتدئه بود آن جا چه می‌کرد؟ این خانم نفسا هم باید چنین بکند آن جا
مراجعه می‌کرد به اقرباش این جا هم مراجعه کند به اقربایش، اما این جور که من
تقریب کردم مرحوم شهید تقریب نفرموده‌اند ایشان تمسک کرده‌اند به یک روایتی که آن
روایت همین را می‌گوید.
روایت 20 از باب 3 از ابواب نفاس این
روایات باب نفاس معمولاً در همین باب 3 آمده، 20، 30 تا روایت مرحوم صاحب وسائل در
همین باب 30 آورده نمی‌دانم هم چه شده؟ باید مرحوم صاحب وسائل این روایت‌ها را هفت
هشت تا باب بلکه بیشتر کرده باشد اما باب‌ها در باب نفاس کم است اما باب 3 روایات
مفصل است در حالی که خیلی ربطی به هم هم ندارد، حالا علی کل حال این روایت 20 از
باب 3 ابواب نفاس صحیحه ابی بصیر عن ابی عبدالله علیه السلام قال النفساء اذا
ابتلیت بایام کثیره مکثت مثل ایامها التی کانت تجلس فی ذلک اگر ما بودیم و این
عبارت معنایش این بود که مثل آن روایات می‌شد که ایام نفاس این ایام حیض است، مکثت
در نفاس مثل ایامها التی کانت تجلس فی ذلک اما از بعدش معلوم می‌شود یک حرف دیگری
است که مکثت مثل ایامها التی کانت تجلس فی ذلک یعنی مراجعه بکند به آن نفاس اولش
مثلا دو سه بار زاییده در آن‌جاها نفاسش 7 روز بوده حالا این هم 7 روز قرار بدهد
یا مثلا 10 روز بوده حالا هم 10 روز قرار بدهد و استظهرت بمثل ثلثی ایامها آن وقت
اگر این 7 روز است تا 10 روز اسنظهار بکند اما نفرموده تا 10 روز استظهار بکند
گفته که دو ثلث عادتش، مثلا اگر 4 روز بوده دو ثلث چهارم می‌شود 4 تا می‌شود عادتش
با استظهار می‌شود 8 روز، اگر 7 روز بوده 5 تا اضافه کند می‌شود 12 روز اگر 3 روز
بوده دو تا ثلث اضافه بکند می‌شود 9 تا و استظهرت بمثل ثلثی ایامها ثم تغتسل بعد
از آن‌که استظهار کرد غسل کند و تحتشی خودش را بپوشاند که خون سرایت نکند و تصنع
کما تصنع المستحاضه، این تا این‌جا، بعد می‌فرماید و ان کان لا تعرف ایام نفاسها
از این جمله ایام نفاسها می‌فهمیم آن جمله اول که کانت تجلس فی ذلک گفت که مکثت
مثل ایامها التی کانت تجلس فی ذلک یعنی ایام نفاسش نه ایام حیضش و الا باید بگوید
و ان کانت لا تعرف ایام حیضها، اگر ایام نفاسش را نمی‌داند مثل این‌که اصلاً
نزاییده و این زایمان اولش است یا این‌که زاییده اما این‌که چند روز بوده؟ نمی‌داند
فابتلیت حالا مبتلا شده جلست بمثل ایام امها او اختها و استظهرت بثلثی ذلک ببیند
که عادت مادرش خواهرش چقدر است؟ آن وقت استظهار هم بکند به دو ثلث آنچه آنهاست اگر
عادت مادرش 7 روز بوده این دو ثلث اضافه بکند اگر 3 بوده دو ثلث اضافه بکند، 9
روز، ثم تصنع کما تصنع المستحاضه این باز در همین جا که می‌فرماید لا تعرف ایام
نفاسها فابتلیت جلست بمثل ایام امها این دو جور می‌شود معنا کرد مثل ایام امها
درعادتش یا ایام امها در نفاسش تفاوتی نمی‌کند اما ظاهر سر تا پای روایت این است
که مراجعه کند به نفاس مادر یا خواهر یا امثال این‌ها، ثم تصنع کما تصنع المستحاضه
که تحتشی و تغتسل یعنی غسل بکند بعد هم خودش را بپوشاند تا این‌که خون سرایت نکند
حالا یا تحتشی این‌که خون نگذارد بیرون بیاید چنانچه در روایات دیگر بود اگر می‌تواند
نگذارد خون بیرون بیاید و یا این‌که خودش را بپوشاند خون سرایت به لباسهای دیگرش
نکند،
مرحوم شهید در ذکری کاری به صدر و ذیل
روایت ندارد کار دارد به این جمله‌ای که فرمود بمثل ایام امها او اختها و استظهرت
گفته کاری به صدر و ذیلش نداریم از این روایت استفاده می‌شود که این اگر عادت
ندارد باید مراجعه کند به مادرش به خواهرش یعنی مثل مبتدئه است مثل مضطربه است
همین طور که اگر زنی در حیضش عادت نداشت باید مراجعه کند به خویشانش این هم چون
عادت ندارد مراجعه کند به خویشانش. مرحوم محقق در معتبر که صاحب جواهر و دیگران من‌جمله
محشین بر عروه نظیر آقای حکیم گفته‌اند این روایت ضعیف السند است و شاذ هم هست
یعنی مورد عمل اصحاب نیست.
روایت از نظر سند نمی‌دانم چرا گفته‌اند
ضعیف السند است؟ برای این‌که این یعقوب احمر یعقوب بن سالم است و این را مرحوم
نجاشی و غیر نجاشی توثیقش کرده‌اند دیگر مابقی سند روایت هم که هیچ اشکال ندارد و
نمی‌دانم چه شده مرحوم آقای خویی در حالی که اهل رجال است می‌گویند که این یعقوب
احمر این در رجال نیامده بنابراین روایت ضعیف السند است که مرحوم محقق در معتبر
گفته‌اند درست است و روایت ضعیف السند است.
اما این یعقوب احمر یعقوب بن سالم
پدرش سالم است این جا افتاده، جای دیگر نیفتاده بنابراین روایت از نظر سند نجاشی
او را توثیق کرده و ظاهراً اشکالی در سند روایت نیست. اما دلالت، گفته‌اند که
اولاً مراجعه کردن به عادتش خوب، اما مراجعه کردن به نفاسش، احدی نگفته این‌که
مرحوم محقق می‌فرمایند روایت شاذ است از این جهت است که اگر روایت بود که مراجعه
کند به عادتش همان است که ما گفتیم و روایات هم فرمود که اگر زنی نفاس دارد چه
بکند؟ مراجعه کند به عادتش عادتش هر چه هست بگیرد اگر 7 روز است 7 روز اگر 10 روز
است 10 روز اگر 3 روز است 3 روز، اما مراجعه کند به نفاسش ببیند نفاس قبلی‌اش چه
مقدار بوده اگر توی آن زایمان اول، زایمان دوم 7 روز بوده حالا هم 7 روز قرار بدهد
اگر 10 روز بوده حالا هم 10 روز قرار بدهد این را هم احدی نگفته، یک کسی همین جا
بگوید که این فرق نمی‌کند دیگر برای این‌که مراجعه کند به نفاسش یعنی مراجعه کند
به عادت حیضش و این روایتی که فرمود اول فرمود مراجعه کند به عادتش، برای این‌که
روایت این جوری بود که فرمود مکثت مثل ایامها التی کانت تجلس فی ذلک همان روایت‌هاست
که ما روی آن فتوی دادیم که نفاس این خانم عادت همیشگی اوست اگر عادتش 7 روز بوده
این هم 7 روز اگر 10 روز بوده این هم 10روز، آن وقت این و ان کان لا تعرف ایام
نفاسها مثل این است که بگوید و ان کان لا تعرف ایام حیضها، ظاهراً این را هم این
جوری می‌شود درستش کرد تا این‌که مرحوم صاحب جواهر و دیگران فرمودند روایت شاذ است
روی این جوری که من معنا می‌کنم دیگر روایت از شذوذ هم بیرون می‌آید، این یک مطلب.
مطلب دیگر فرموده‌اند استظهار به دو ثلث، خب این نمی‌شود مرحوم صاحب وسائل در
وسائل می‌فرمایند که بعضی اوقات این از 10 روز بالا می‌زند و دیگر نمی‌شود استظهار
از 10 روز بالا بزند، تا 10 روز، آن کسانی که گفته‌اند گفته‌اند اگر عادتش 7 روز
است تا 10 روز استظهار بکند در باب حیض مسئله‌اش را گفتیم اصلاً یک اصطلاحی بود در
فقه بنام استظهار و آن این است که اگر یک خانمی حائض است عادتش 7 روز است 7 روز
خون دید بعد هم خون دید گفتند استظهار بکند یعنی سه روز صبر بکند صبر کردنش هم
معنایش این است که غسل بکند نمازش را به جا بیاورد تروک حائض را هم به جا بیاورد
آن وقت روز دهم اگر روز یازدهم خون دید معلوم می‌شود آن سه روز هم استحاضه است
حالا الان این نفاسش را می‌خواهد روز هفتم تا هفتم باز خون دیده این روایت می‌گوید
دو ثلث از حیضت را استظهار بکن اگر دو ثلث بخواهد اضافه کند می‌شود 12 روز، آن روایت‌ها استظهار را می‌گفت تا 10 روز این
می‌گوید بعضی اوقات تا 10 روز بعضی اوقات تا 12 روز بعضی اوقات تا 14 روز. مرحوم صاحب وسائل می‌خواهد
درستش بکند می‌گوید که آن‌جا را فرض کرده که عادتش مثلا سه روز باشد آن وقت دو ثلث
سه روز هم اضافه کند تا 9 روز این استظهارش درست در می‌آید به 10 روز نرسیده اما
عادتش 7 روز باشد نمی‌شود، خب این که معلوم است فرمایش صاحب وسائل درست نیست که ما
بخواهیم بگوییم امام علیه السلام راجع به زنهایی گفته که اگر استظهار بکنند بیش از
10 روز نمی‌شود لذا مرحوم محقق در معتبر همچنین صاحب جواهر و دیگران گفته‌اند که
این روایت شاذ است و هیچ کس نگفته دو ثلث عادت استظهار، بنابراین روایت را باید از
کار بیندازیم. اعراض اصحاب روی آن است.
اما یک مسئله دیگر هم هست و آن این
است که قضیه استظهار نباشد یک قضیه استحبابی باشد لذا مرحوم سید در عروه در حالی
که اکثر نفاس را 10 روز می‌داند اما می‌گوید تا 18 روز استظهار خوب است خب این
فتوای مرحوم سید است محشین بر عروه هم دارند، مرحوم صاحب جواهر هم دارد که مثلا حتی
آن کسانی که روایات 30 روز و روایات 50 روز و این‌ها همه روایت داشتیم دیگر، روایت
که تا خون می‌بیند خب این‌ها گفته‌اند که این خانم عادتش غسل بکند اما دیگر تا خون
می‌بیند استظهار بکند اما مستحب است نه واجب باشد، روی این فتوی اگر بیاییم جلو
این هم یک مصداق از آن مستحب می‌شود دیگر شاذ نیست برای این‌که مشهور در میان
اصحاب این است استظهار چه مقدار؟ هرچه می‌تواند 10 روز، 18 روز یک ماه، تا خون می‌بیند،
حالا طوری هم که نیست این نمازش را می‌خواند غسلش را کرده نمازش را می‌خواند و این
خون را هم استحاضه قرار می‌دهد و تا خون می‌بیند هم نماز بخواند هم توی مسجد نرود
هم روزه بگیرد هم شوهر با او همبستر نشود، زنها سال به سال هم مسجد نمی‌روند نمی‌گوییم
که نماز نخواند خب نماز را بخواند روزه‌اش را هم بگیرد اعمال مستحاضه را هم به‌جا
بیاورد اما تروک حائض را، نه، تروک حائض چیزی نیست قبلا خوانده‌ایم 5، 6 چیز است و
خیلی آسان می‌شود یک ماه مسجد نرود یک روز هم شوهر با این همبستر نشود. ما می‌گفتیم
تقیه است اما آنها که می‌گویند تقیه استظهار را قبول دارند، نه استظهار واجب،
استظهار مستحب لذا مرحوم سید هفت هشت جا همین جاها می‌فرماید استظهار بکند مستحب
است تا 18 روز تا یک ماه آنها که روایت داریم و قول شاذ روی آن داریم تا خون می‌بیند،
این روی عادتش که ما گفتیم یا روی دهم که مشهور گفت این باید غسلش را بکند کارهای
عبادی را هم به‌جا بیاورد اما راجع به تروک حائض همین دو چیز هم هست دیگر چیزی
نیست مثلا آن دو سه تا آیه سجده‌دار را نخواند دیگر خیلی چیزی نیست همین فقط آن
همبستر شدن شوهر با اوست و توی مسجد نرود دیگر چیزی نیست مابقی را دیگر همه را
باید به‌جا بیاورد و تروک حائض اصلاً چیزی نیست چهار پنج چیز بود که هیچ اهمیت
نداشت ما گفتیم تا عادتش تمام شد باید برود غسلش را بکند استظهار هم لازم نیست،
مرحوم سید و محشین بر عروه همه فرمودند که 10 روز غسلش را بکند دیگر به بعد تا 18
روز استظهار بکند مستحب است آن کسی هم که می‌گوید دو ثلث مثل این روایت می‌گوید
استظهار بکند مستحب است آن کسی هم که می‌گوید تا خون می‌بیند می‌گوید استظهار بکند
مستحب است و این روایت یک مصداق از آن مستحب را گفته، چنانچه یک روایت گفته به آن
طرف تا 18 روز، مثل ما می‌گوییم عادت آن، تا 10 روز استظهار مستحب است، مرحوم سید
این جا اگر مطالعه کرده باشید سه چهار جا می‌فرمایند 10 روز که تمام شد غسلش را
بکند اما استظهار بکند تا 18 روز، آن روایت 18 روز در نظر ایشان قوی بوده، رویش
فتوی ندادند اما قوی بوده آن کسانی که می‌گویند یک ماه باز مصداق استظهار را 20
روز قرار داده‌اند آن کسی که می‌گوید تا خون ببیند بعضی اوقات در روایات هم آمده
30، 40، 50 روز بنابراین روایت را این جور معنا کنیم این‌که فرمود دو ثلث از عادتش
را استظهار بکند یک مصداقی از مصادیق استظهار که مستحب است بیان کرده لذا روایت
شاذ نیست، معمول به عندالاصحاب است روایت ضعیف السند نیست، صحیح السند است مرحوم
شهید روی آن فتوی داده، این یک مطلب که حرف مرحوم شهید را زنده می‌کند.
یک مطلب دیگر که اول گفتم شاید بهتر
از این مطلب هم باشد که این روایت را این‌جور توجیه کردند، و آن این است که
بفرمایید روایت هیچ، اما یک مطلب دیگر هست و آن این است این روایاتی که به ما گفت
مراجعه کند به عادتش خانم‌ها عادتشان چهار پنج قسم است سابقا در باب حیض گفتیم
بعضی‌ها عددیه هستند وقتیه نیستند، بعضی وقتیه هستند عددیه نیستند، بعضی هم وقتیه
هستند هم عددیه هستند، بعضی مبتدئه هستند، بعضی مضطربه هستند این 5 قسمی که مرحوم
سید ، مرحوم صاحب جواهر، دیگران، همه راجع به عادت گفته‌اند، عادت خانم 5 قسم است
خب این روایاتی که داشتیم من‌جمله همین روایت، روایت زیاد داشتیم که فرمود این
نفساء مراجعه کند به عادت قبل نفاسش، خب عادت قبل نفاسش اگر وقتیه است به وقتیه
اگر عددیه است به عددیه، اگر وقتیه و عددیه است به وقتیه و عددیه، اگر مبتدئه است
به مبتدئه، اگر مضطربه است به مضطربه، خب خود این روایت‌ها می‌گوید این خانم که
مبتدئه است مراجعه کند به اقربایش، حالا هم که نفساست مراجعه کند به اقربایش، و
اگر مضطربه است مراجعه کند به اقربایش البته آن جا حرف داشت مراجعه کند به تمیز،
اگر نبود به روایات ولی علی کل حال این مراجعه به اقربا که یک چیز مسلم در فقه
ماست خب این خانم مراجعه می‌کند به مادرش ببیند مادرش چند روز عادت دارد همان چند
روز را این عادت قرار می‌دهد اگر مبتدئه باشد یعنی اول زایمانش باشد یا اگر مضطربه
است اگر عادت بود چکار می‌کرد؟ مراجعه می‌کرد به اقربایش نفساء هم مراجعه کند به
عادتش یعنی مراجعه کند به اقربایش، آن وقت ما می‌گوییم خود روایت‌ها می‌گوید که
مراجعه کن اگر مبتدئه هستی، اگر مضطربه هستی در نفاست مراجعه کن به اقربا اگر
خواهرت مثلا نفاسش 7 روز است تو هم 7 روز قرار بده اگر عادتش 7 روز است تو هم 7 روز
قرار بده، تا آخر، اگر بپذیرید حرف من را و نگویید که خلاف شهرت است بی‌خود در
مقابل شهرت از این حرف‌ها می‌زنید لذا حرف مرحوم شهید در ذکری و در بیان انصافاً
حرف خوبی است. مسئله بعد ما که مسئله سوم مرحوم سید است و مسئله هشتم ما این است
که اگر این خون نمی‌بیند اصلاً یعنی در نفاسش خون ندیده اصلاً این باید چه بکند؟
مسئله مفصلی است برای فردا ان شاءالله.
و صلی الله علی محمد
و آل محمد