اعوذ بالله من الشيطان الرجيم .بسم الله الرحمن الرحيم . رب اشرح لي صدري ويسرلي  امري و احلل عقدة من لساني يفقهوا قولي

    بحث در باره اين بود كه بچه چند مرتبه شير بخورد تا محرم شود گفتم كه بعضي گفتند همين مقدار كه پستان مادر را بمكد محرم مي شود و تقريباً همه عامه اينطور گفتند .

    ابن جنيد گفته يك مرتبه ، اما شير بخورد تا سير شود و پستان را رها كند همين مقدار كه شكمش سير شود ، اين محرم مي شود . گفتم كه روايت هم طبق آن داريم الاّ اينكه شيعه نگقته و روايت معرض عنها عند الاصحاب است.حرف سوم يك شبانه روز، كه اين قول مشهور هم هست و در رساله هاي عمليه هم الآن آمده كه اگر يك شبانه روز شير بخورد و هر دفعه سير بخورد و فاصله نيفتد ، غذا نخورد ، زن ديگر شير ندهد ، مادرش شير ندهد ، دايه شير بدهد ، گفتند محرم مي شود .

    اشكالي كه راجع به اين قول ديروز داشتم اينست كه روايت مي گويد يك شبانه روز يا 15 مرتبه . گفتم كه يك شبانه روز با 15 مرتبه جمع نمي شود براي اينكه هميشه آن 15 مرتبه مقدم مي شود ، چون نمي شود كه بچه اي بيشتر از 3-2 مرتبه شير سير از دايه بخورد ، مثلاً صبح مي آيد و بچه را مي برد  فردا صبح مي آورد ، يك 24 ساعت فقها مي گويند يك شبانه روز به اين (بچه ) شير داده كسي ديگر هم شير نداده ، غذا هم نداده، پس محرم است . مي گوئيم چند مرتبه شير داد ؟ 4-3 مرتبه ، بيش از اينها كه نيست ، اصلاً بچه اينطور است كه اگر سالم باشد و شير بخورد و سير شود  و خودش پستان را رها كند يعني زير پستان خوابش مي برد خواب است تا 6-5 ساعت ، و در اين 24 ساعت ، بيش از 6-5 مرتبه –هيچ وقت 6 بار هم نمي شود ولي شما بگوئيد 5 الي 6 بار يا 10 بار - نمي شود ، و 15 بار هيچگاه نمي شود . خُب 15 بار مي گويد محرم نشده و يك شبانه روز مي گويد محرم مي شود ، چه بكنيم ؟ لذا ديروز مي گفتم كه اين روايت مجمل است يك قدر متيقن دارد و آن 15 بار است اين ديگر قدر متيقن است ، مجمل باشد ، مبين باشد ،هر چه باشد ، قدر متيقن روايت 15 بار است . اما حالا بگوئيم يااين يا آن ، من نميتوانم جمع كنم لذا نمي دانيم چه بكنيم ؟ نمي شود . بنابراين ولو اينكه گفتم در رساله خود من هم آمده و در رساله هاي عمليه آمده و مشهور اين رساله ها اينطور است كه طبق مشهور و طبق احتياط نوشته مي شوند . لذا استاد بزرگوار ما آقاي بروجردي ، رساله شان با درسشان تباين داشت براي اينكه رساله پراز احتياط بود اما جرأت درسي آقاي بروجردي خيلي خوب بود و انصافاً از آن كساني بود كه جرأت در فقه داشتند ، در مقابل شهرت و قدما جرأت در فقه شان خيلي خوب بود ، البته در مقابل شيخ انصاري خيلي محتاط بودند . اما در رساله نوشتن ، سر تا پا احتياط بود ، لذا اين رساله ها معمولاً اينطور است كه طبق احتياط نوشته شده و طبق قول مشهور . حالا ولو اينكه در رساله ها هم آمده كه يك شبانه روز ، اما بعدش هم آمده ، يكي 15 مرتبه ، يكي هم حرفهاي بعدي كه بعد مي گوئيم كه گوشت روئيده شود و استخوان سفت شود و امثال اينها ولو در رساله ها آمده اما اين شبه را نمي توانيم رفع كنيم و بنا شد شما اين شبه را رفع كنيد تا بگوئيم يا يك شبانه روز يا 15 مرتبه يا اينكه مثلاً گوشت روئيده شود . لذا اگر سير نخورد ، 100مرتبه هم بخورد هيچ فايده اي ندارد و اينهم مسلم پيش فقها است ، روايت هم داشتيم ، كه در روايت (عدد) 100هم هست كه اگر 100 مرتبه هم شير ناقص بخورد ، محرم نمي شود بنابراين روايت را ديروز خوانديم كه متواليان شير سير ، طوري كه پستان را رها مي كند و ديگر نگيرد و شكم پرشود ، هر دفعه بايد اينطور باشد.        

خُب حالا حرف ديروز در قول سوم ، گفتند كه 10 مرتبه ، اين قول 10 مرتبه را كه قول مشهوري است ، مخصوصا نزدمتاخرين . اما ديروز 3-2روايت خوانديم وروايت دلچسب تابحال پيدا نكرديم براي اينكه در اين روايات10 مرتبه مي خواستيم از مفهوم استفاده كنيم وخيلي مشكل است كه انسان از مفهوم كه حضرت فرمودند اگر در 10 مرتبه متفرق باشد محرم نمي شود و ما بگوئيم پس اگر 10 مرتبه متصل باشد ،محرم مي شود .مشكل است انسان حكم اينطوري رابا اين قضيه درست بكند

   يك روايت هم داشتيم كه گفت 10 مرتبه اما قبل وبعدش مستحباتي در آن بود كه نتوانستيم ملتزم شويم لذا اين 3-4 تا روايت كه روايات 9،5 و11 بود را ديروز خوانديم اما نتوانستيم به آنها ملتزم شويم . روايات 19 و21 را هم بخوانيم ببينيم كه آنها چه مي گويند ؛ 

     روايت 19 از باب 2 جلد 14 وسايل

    احكام رضاع :

    و عن علي ابن ابراهيم عن ابي، عن هارون ابن مسلم،عن مسعده عن ابي عبدالله

    قال : « لا يحرم من الرضاع الاّ ما شدّ العظم و انبتت اللحم . فاما لرضعه و الرضعتان و الثلاث حتي بلغ عشراً اذا كن متفرقات فلا بأس»

    گفتند كه 10 مرتبه متفرق طوري نيست . اصلاً نمي دانم چرا امام (ع) در   اين 4-3 روايت صريح حرف نمي زنند ،معلوم  مي شود تقيه اي در كار بوده، معلوم مي شود آن 10 (مرتبه) قول عامه بود . و(امام) نه مي خواستند بگويند و نه مي خواستند نگويند . لذا در همه اينها هست ، ببينيد معلوم است كه روايت بوي تقيه مي دهد ، مي فرمايند كه فاما لرضعه و الرضعان و الثلاث حتي بلغ عشرا ، حضرت فرمودند رضعه چهارم ، پنجم ، ششم ، هفتم ، دهم ، نگفتند دهم (پس) حالا محرم مي شود ، فرمودند اذا كانت متفرقات محرم نمي شود . كه مشهور مفهوم گيري كردند و گفتند پس اگر 10 مرتبه متصلات باشد محرم مي شود و با مفهوم جلو آمدند . فعلاً آنكه هست 10 مرتبه خصوصيت داراست ، چه شد عظم بشود ، چه نشود . آنكه الآن بحث مان است همين است . الاّ اينكه آقايان اذا كن متفرقات را به عشر زدند اين فرمايش هم خوب است كه چرا آقايان اذا كن متفرقات را به عشر زدند ؟ خُب به همه بزنيد ولي آقايان گفتند اذا كن متفرقات عشر ، محرم نمي شود پس اذا كان متصلات محرم مي شود . ولي ظاهر روايت اينست كه الرضعه و الرضعتان و الثلاث حتي بلغ عشرا اذا كن متفرقات فلا بأس . اگر بخواهيم مفهوم بگيريم مي گوئيم اگر ثلاث متصل باشد محرميت مي آورد حالا روايت ديگري نداريم و اين رواياتي كه به آنها تمسك كردند ، اينها است براي عشر الاّ اينكه 3-2 تا روايت متعارض دارد كه آن روايات تعارضشان هم خيلي بالاست .

    روايت 21 ، اينهم از همان رواياتي است كه به آن تمسك شده ؛

و عن محمد ابن يحيي عن احمد ابن محمد عن ابن فضال عن علي ابن يعقوب عن محمد ابن مسلم عن عبيد ابن زراره ، روايت صحيح السند است ، غالب اين روايات از نظر سند صحيح السنداند و خيلي عالي . اما از نظر دلالت خيلي ضعيف .

    قال : « سألته عن الرضا ما ادنا ما يحرم منه . قال ما ينبت اللحم و الدم ثم قال اتري واحده تببته فقلت اثنتان اصلحك الله » حضرت گفتند كه با چند بار اين گوشت روئيده مي شود ، من گفتم 2 مرتبه قال لا . گفتم 3 مرتبخه ، گفتند نه . گفتم 4 مرتبه ، گفتند نه ، گفتم 5 مرتبه ، فلم اظل اعدد عليه حتي بلغت عشر رضعات . تا 10 مرتبه ، امام نفرمودند نه ، يا آري ، ساكت ماندند . از سكوت امام (ع) مي خواهند استفاده كنند پس 10 مرتبه محرميت مي آورد ، انصافاً دلالت خيلي ضعيف است لذا در اين 6-5 روايت دلالت ها خيلي ضعيف است غالباً هم دلالت مفهومي، دلالت از سكوت است اما چيزي كه خيلي مهم است تعارض اين روايات است ، من نمي دانم مشهور اين تعارضها را چه كردند ؟

از روايات تعارض ، روايت 2 از باب 2 ؛ و باسناده عن الحسن ابن محبوب عن علي ابن رعاب عن ابي عبدالله (ع) ، روايت صحيح السند است و سندش هم خيلي بالاست ، قال :« قلت ما يحرم من الرضاع ، قال : ما انبت اللحم و شد العظم ، قلت : فيحرم عشر رضعات ، قال :لا » گفتم 10 بار محرميت مي آورد ؟ فرمودند نه ، معارض خيلي قوي است ، خيلي هم صريح است ، اگر آنها      مي خواستند با مفهوم 10 تا را درست بكنند اين روايت حسابي مفهوم را مي زند . «قال لا لانه لا تنبت اللحم ولا تشد العظم عشر رضعات »، اينرا هم نمي فهمم يعني چه ؟ 10 مرتبه شير سير بخورد و خوابش ببرد و پستان را خودش رها بكند ، دوباره گرسنه شود ، ميان اين 10 مرتبه فاصله هم نشود ، گوشت روئيده نمي شود ؟ مسلم نمي شود و حضرت فرمودند كه منات اينست كه گوشت روئيده شود ، خُب آيا به 10 مرتبه گوشت روئيده مي شود ؟ گفتند نه . وحالا به اندازه اي كه آن مفهومها دلالت نداشت ، اين  جمله هم روايت را مجمل مي كند ، اينها همه براي اينست كه تقيه در كار بوده است لذا ائمه طاهرين (ع) مجبور بودند . نحن نلغي الخلاف بينكم حفظاً لدمائكم ، مجبور بودند اينطور حرف بزنند علي كل حال كسي ممكن است بگويد ما انبت اللحم و شد العظم به 10 بار ولو عرفاً هم هست ، شارع ردع كرده گفته نه ، تعبد است ، ممكن است اينطور بگويد اما به هر حال روايت معارض است و مي گويد 10 مرتبه نه .

    روايت 3 : وبا سناده عن علي ابن الحسن ابن فضال عن يعقوب ابن يزيد عن ابن ابي عمير ، عن حماد عن عبيد ابن زراره عن اباعبدالله (ع) سند روايت خيلي بالاست . قال : « سمعته يقول عشر رضعات لا يحرما الشي » ، او مي گفت 10 تا ، اين مي گويد حتماً 10 تا نه اين 10 تا ظاهراً ميان عامه بوده لذا گاهي حضرت مي گفتند آري ،گاهي مي گفتند نه آنجا كه تقيه بود مي گفتند آري ، آنجا كه تقيه در كار نبوده و مي خواستند روايت بگويند مي گفتند حتماً 10 تا نه .

    روايت 4 : و عند عن اخويه عن ابيهما عن عبدالله ابن بكير عن ابي عبدالله (ع)  سمعته يقول : « عشر رضعاتٍ لا تحرم » قرب الاسناد هم ، همين را نقل مي كند . خُب عشرنه ، حالا چطور شده كه مشهور در ميان متأخرين شده كه 10 مرتبه ؟ البته در رساله ها نيامده اما در كتب فقهيه افرادي مثل علامه ، محقق و شهيد گفتند 10 مرتبه ، خُب اين 3 روايت را چه كردند ؟ حالا آن روايتي كه دومي بود و گفت ما انبتت اللحم آنرا طرد كرده باشند ، اين روايات 3 و 4 را چه كردند ؟ چطور تمسك به آن روايات مفهوم دار كردند؟ انسان در اينها گير است . بعضي شكسته خواندند ، بعضي نشسته خواندن ، چون خواجه نيست ما را معلوم نيست ما را . نمي دانيم اين بزرگان چه كردند؟ چيزي مسلم در نظر مباركشان بوده كه به نظر ما نمي آيد . خُب بنابراين 10 تا هم كنار برود حالا تا اينجا اينطور شد ؛ عامه مي گويند پستان را بمكد ، كنار برود ابن جنيد مي گويد كه با يك مرتبه طوري شكم پر شود ، آنهم كنار برود و قول يك شبانه روز تمام هم كنار برود (قول به) 10 مرتبه هم كنار برود ، تا بحال نشد هيچكدام را درست كنيم و تنها 15 مرتبه باقي مانده است . 15 مرتبه روايت ندارد فقط همين روايت 1 از باب 2 است ، اما به شرطي كه اجمالش را از بين ببريم و قدر متيقن گيري كنيم .

    روايت اينست كه سابقاً خوانديم ؛

    محمد ابن يعقوب عن عده من اصحابنا عن احمد ابن محمد عن عثمان ابن عيسي عن سماعه روايت از نظر من صحيح السند است،

   حالا نه ، پيش همه معتبره و موثقه است « قلت لابي جعفر (ع) هل لرضاع حد يأخذ به ،فقال : لا يحرم الرضاع اقل من يوم و ليله او خمس عشرت رضعت متواليات من امرئه واحده من لبن فحل واحد لم يفصل بينهما رضعه امرئه غيرها . » روايت از نظر سند خيلي خوب است ، از نظر دلالت خيلي خوب است ، همان است كه در رساله ها هم آمده يك شبانه روز يا 15 مرتبه ، كه ما نتوانستيم درست بكنيم ، ديگر روايتي غير از اين نداريم قدر متيقن بگوئيم 15 مرتبه كه همين مي شود اما روايت 14 مي شود و گفتيم ممكن است اين روايت 14 همان روايت 1 باشد ؛

    و سئل الصادق (ع) هل لذلك حد ، فقال : لا يحرم من الرضاع الارضاع يوم و ليله ، او خمس عشرت رضعه ، متواليات ، لا يفصل بينهن . ديگر در اين باب حرف نداريم ، اگر كسي مي خواهد 15 مرتبه را بگويد بايد از باب قدر متيقن در اين روايات بگويد .

    حرف مهمي كه باقي مي ماند و 10-8 روايت هم رويش است اينست كه گفتند در رضاع كه محرم شود شرط اينست .

    روايات باب 3 كه خيلي است و حالا ما 3 را مي خوانيم ، 3 از باب ما يحرم الرضاع : محمد ابن يعقوب عن علي ابن ابراهيم ، عن ابيه ، عن ابن عمير ، عن حماد ابن عثمان عن ابي عبدالله (ع)  قال : لا يحرم من الرضاع الاّ ما انبت اللحم و الدم . بايد گوشت روئيده شود و از آن خون پيدا شود . اگر سابقاً يادتان باشد مي گفتيم كه عقلاً اگر يك مرتبه شير بخورد و سير شود ، نمي شود كه بدون گوشت و خون باشد ، اگر انسان يك مرتبه غذاي سير و عالي بخورد ، مسلم جهاز هاضمه اين را وارد خون مي كند و وقتي وارد خون شد ، وارد گوشت مي شود ، گوشت مي شود ، خون مي شود ، با همان يك مرتبه، اما اين عقلي است . اگر بخواهيم عرفي حساب كنيم بايد چندين مرتبه باشد ، با 3-2 مرتبه عرفاً نه ، يعني عرفاً وقتي گفته مي شود كه به راستي استخوان سفت شود اينها همه يك معنا دارد ، 3-2 معنا نيست گوشت روئيده شود ، استخوان سفت شود ، خون جاري شود ، يعني خون در بدن بچه بواسطه شير جريان پيدا بكند و اين بواسطه 3-2 مرتبه نمي شود ، اما عقلاً بواسطه يكي دو مرتبه هم مي شود و چون عقل مناط نيست بلكه عرف مناط است ، بايد عرف را بگيريم اما عرف به يك شبانه روز مي گويد مي شود ، ملكه مي خواهيم ، ملكه هم با 6-5 مرتبه و يك شبانه روز صادق است ، ارضعنكم صادق است . لذا اگر اين حرف درست باشد كه بگويد اماره نمي خواهيم و اينكه گوشت روئيده شود اصل در مسأله مي شود يعني اين روايات كه مي گويد گوشت روئيده شود ، استخوان سفت شود ، اصل آن است و اماره مي خواهد . اماره چيست ؟ بگوئيم شارع مقدس گفته 15 مرتبه قدر متيقن ، براي اينكه 10 مرتبه را رد كرده ، تعبد است ، يك شبانه روز را هم نتوانستيم بگوئيم 4-3 بار را هم رد كرد كه ديگر قدر متيقن 15 بار مي شود كه اين 15 مرتبه اماره تعبدي براي اينست كه گوشت روئيده ، عرف هم موافق است كه عرف مي گويد حتماً بعد از 15 مرتبه شير ، هم استخوان سفت مي شود ، هم گوشت مي رويد و هم خون جريان در بدن پيدا مي كند . ولي اگر ما باشيم و عرف ، خواه ناخواه عرف مي گويد به 4-3 مرتبه . بله اگر شك كنيم ، (در آنصورت) اماله عدم رضاع است ، نه تا يقين به 15 مرتبه (حاصل مي شود ) آنوقت اينطور درستش مي كنيم ، بگوئيم كه 8-7 تا روايت  داريم كه اين 8-7 روايت به ما  مي گويد اصل در رضاع كه محرميت مي آورد ، اينست كه اين بچه از اثر شير ، گوشت و استخوان و خون دار شود ، اين اصل است . و رد نشده ، همه هم گفتند لذا در رساله ها هم آمده . اما متأسفانه در رساله ها اصل و فرع كنار هم گذاشته شده يا يك شبانه روز ، يا 15 مرتبه ،يا گوشت روئيده شود و معلوم است كه اين درست نيست  براي اينكه يا اين يا آن ، نمي شود كه اماره پهلوي آن گذاشته شود ، اصل در مسأله آن است كه گوشت روئيده شود ، حالا چون اين گوشت را نمي بينيم و نمي فهميم و امثال اينها،اماره مي خواهد اماره چيست ؟ عرف مي گويد كه يك شبانه روز ، 5-4 مرتبه ولو منفصل ، عرف مي گويد كه به 10-8 مرتبه منفصل ولو ديگري هم شيرش بدهد ، مسلم گوشت روئيده مي شود .

    مي گوئيم شارع مقدس همه اينها را رد كرده و گفته اماره من 15 مرتبه آنهم متواليات و يك سري تعبدات ديگر كه سابقاً خوانديم . اينطور كه من عرض كردم خوب حرفي است اما مشهور نيست ، در رساله ها هم نيست و قدما و متأخرين نگفتند اگر حرف من را بپسنديد اينطور مي شود ، و گر نه خودتان فكري بكنيد تا فردا . 

اللهم صل علي محمد و آل محمد