أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي وَ يَسِّرْ لِي أَمْرِي وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي يَفْقَهُوا قَوْلِي.

الخامس: لا یجوز دفن المیت فی المسجد إذا لم یکن مأمونا من التلویث بل مطلقا على الأحوط.

در مسجد نمی­شود کسی را دفن کرد. اگر بدانیم که این میت متلاشی می­شود و مسجد را نجس می­کند و اگر ندانیم آیا متلاشی می­شود یا نه و یا می­دانیم که از اولیاء الله از متلاشی نمی­شود، احتیاط اینست که کسی را در مسجد دفن نکنند.

این مسئله، مسئلۀ عجیبی از مرحوم سیّد «رضوان­الله­تعالی­علیه» است. برای اینکه مسجد وقف است و تصرف در وقف جایز نیست، و اگر مرده را در مسجد دفن کنند، تصرف در وقف است و تصرف در وقف هم جایز نیست. خواه متلاشی شود، که نود و نه درصد متلاشی می­شوند. اگر یک یا دو روز بماند، بوی گندش بلند است و یا مثل بعضی از اولیاء الله که در اصفهان هم اتفاق افتاده است. یکی از علمای بزرگ به نام تفلیسی در وقتی که می­خواستند خیابان چهارباغ را بیندازند. رضاشاه قبرستان را خویش زده بود تا خیابان درست کند و بعد از بیش از صد سال، مرحوم تفلیسی را تر و تازه درآوردند و مثل اینکه الان مرده است و حتی کفن مبارک هم تر و تازه بود. یا چند سال قبل که می­خواستند در پیش قبر علامه مجلسی «رضوان­الله­تعالی­علیه» دفن کنند، قبر علامه مجلسی سوراخ شد و بدن مبارک علامه مجلسی تر و تازه و کفن تازه و مثل اینکه امروز دفن کرده­اند. حال اگر بدانیم که متلاشی هم نمی­شود اما باز جایز نیست کسی را در مسجد دفن کنیم. برای اینکه وقف است و تصرف در وقف جایز نیست، خواه متلاشی شود یا متلاشی نشود. حتی آنجاها که متلاشی هم شود و نجس کند طوری نیست. مثلاً صحن مسجد را وقف مسجدیت نکردند، یعنی به عبارت دیگر مثل خیلی از مساجد، صحن مسجد، مسجد نیست، بلکه شبستان و ایوانهای آن مسجد است اما صحن آن مسجد نیست. لذا بعضیها برای اینکه صحن هم مسجد باشد، صحن مسجد درست می­کنند و راهروها و حوض و اطراف حوض و غیره را در وقف، مسجد نمی­کنند؛ اما سکوها را مسجد می­کنند. مانند مسجد امام و مسجد حکیم و مسجد سید و بالاخره مسجدهای بزرگ. بنابراین در مسجد که نمی­شود، در اطراف مسجد هم که وقف برای نماز نشده و از لوازم مسجد است، اگر بخواهند مرده دفن کنند، تصرف در وقف است و تصرف در وقف جایز نیست. اصلاً اینگونه تصرفات هم عرفاً و هم شرعاً جایز نیست. لذا اگر الان بخواهند کسی را در مسجد حکیم یا مسجد سید یا مسجد امام دفن کنند، در آنجاها که وقف مسجدیت است، نمی­شود و آنجاها هم که وقف مسجدیت نیست اما وقف مسجد شده و به عبارت دیگر وقف شده برای اینکه از بند و بیل مسجد باشد. مثلاً دالان مسجد یا راهرو مسجد یا قدری بالاتر دستشویی مسجد. مسجد صحن دارد و جا دارد و بخواهند کسی را دفن کنند، باز جایز نیست. هرکجای مسجد را حساب کنید، تصرف در وقف جایز نیست. مگر اینکه از اول مقبره­ای درست کرده باشند. در مدرسه نیز همینطور است. اگر بخواهند کسی را در مدرسه هم دفن کنند، نمی­شود. مدرسه وقف برای طلبه­هاست و برای اینکه آنجا رفت و آمد کنند و درس بخوانند. حال نمی­شود در صحن مدرسه کسی را دفن کنند، زیرا تصرف در وقف است و تصرف در وقف جایز نیست. مگر اینکه استثنایی در کار باشد. مثلاً از اول واقف، اطاقی درست کند. مثل مرحوم آقای حجت همین کار را کرد. یعنی یکی از اطاقها را به عنوان قبر خودش ساخت و این اطاق حجره و مدرسه نیست بلکه وقف برای دفن شده است. اگر اینطور باشد، تصرف در وقف نیست. اصلاً در وقف قبرستان کوچکی برای خودشان درست کردند. اگر از اول اینطور باشد، وقف نیست که تصرف در وقف باشد و به عبارت دیگر وقف است برای اینکه در آنجا دفن شود. لذا مثلاً اگر می­گوید من را فقط دفن کنید، حال اگر بخواهند رفیقش را هم دفن کنند، نمی­شود. این دائرمدار وقفنامه است و هرچه در آن گفته شده باشد.

علی کل حالٍ در حرفهایی که من زدم، هیچ اختلافی نیست و نمی­دانم مراد این حرف مرحوم سیّد «رضوان­الله­تعالی­علیه» چیست و اما اگر کسی بگوید در مسجد که شبستان هم هست. یعنی مسجد وقف شده برای نماز خواندن و اگر بخواهند امام جماعت را در شبستان دفن کنند، جایز نیست. جایز نبودنش از جهت وقفش نیست بلکه از جهت اینست که متلاشی می­شود. معلوم است این را نه تنها مرحوم سید قبول دارد و نه فقیهی قبول دارد و مسلّم است که اگر بخواهند در مساجد اینگونه کارها را بکنند، جایز نیست. الاّ اینکه استثنایی پیدا شود و لازم شود بر حاکم شرع یا مجتهد جامع الشرایط اجازاتی دهد به عنوان ثانوی و اما به عنوان اولی نمی­شود.

مرحوم سیّد فرمودند:

الخامس: لا یجوز دفن المیت فی المسجد إذا لم یکن مأمونا من التلویث بل مطلقا على الأحوط.

اما در این جملۀ مرحوم سید خواه مأمون باشد یا نباشد. باید بگویند: لایجوز دفن المیت فی المسجد لأن المسجد وقفٌ و لا یجوز التصرف بالوقف.

السادس: یستحب سبق الناس فی الدخول إلى المساجد، والتأخر عنهم فی الخروج منها.

زیاد در مسجد باشید. مسجد خانۀ خداست و اگر به عنوان مثال به شما اجازه دهند که یک شبانه روز مقام معظم رهبری باشی، شما چقدر خوشحالید. همین مقدار ما باید به مسجد اهمیت دهیم و مسجد پرجمعیت باشد. حتی دربارۀ پرجمعیت بودن روایات عجیبی هست که انسان متحیر می­شود. انشاء الله در مسئلۀ جماعت می­رسیم و صحبت می­کنیم که این روایات با این همه ثوابها چطور باید معنا شود.

السابع: یستحب الاسراج فیه، وکنسه ، والابتداء فی دخوله بالرجل الیمنى ، وفی الخروج بالیسرى، وأن یتعاهد نعله تحفظا عن تنجیسه، وأن یستقبل القبلة، ویدعو ویحمد الله ویصلی على النبی ( صلى الله علیه وآله وسلم )، وأن یکون على طهارة.

مستحب است که مسجد را نظیف کنیم و برای مسجد چراغ درست کنیم و به عبارت دیگر مسجد را آباد کنیم.

الثامن: یستحب صلاة التحیة بعد الدخول، وهی رکعتان، ویجزی عنها الصلوات الواجبة أو المستحبة.

بالاخره وقتی وارد مسجد شدیم، مستحب است که دو رکعت نماز بخوانیم.

درجاتش عالیست، عالیتر، مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی رسمشان بود که وقتی وارد مسجد اعظم برای درس می­شدند، دو رکعت نماز می­خواندند و بعد منبر می­رفتند و این نماز تحیت در مسجد فوق العاده اهمیت دارد.

التاسع: یستحب التطیب ولبس الثیاب الفاخرة عند التوجه إلى المسجد.

وقتی می­خواهیم وارد مسجد شویم، نظیف باشیم. لباسهای خوبمان را بپوشیم و عطر بزنیم و مواظب باشیم بدنمان بو ندهد و این خیلی لازم است. لذا وقتی وارد مسجد می­شویم، مسجد بوی گل دهد.

العاشر: یستحب جعل المطهرة على باب المسجد.

این زیاد اتفاق می­افتد و بد هم هست که دستشویی­های مسجد در مسجد است و باید جدا باشد.گرچه با کل شیء طاهر خیلی از چیزها درست می­شود. به قول احمد آقای مقدس «رضوان­الله­تعالی­علیه» که آدم محتاطی بود، می­گفت شارع مقدس با کل شیء طاهر خیلی نجاست به انسان می­خوراند. حال اگر دستشویی­ها هم در مسجد باشد، زمین آن دستشویی و زمین مسجد و مثال اینها را مخصوصاً موقع باران، باید با کل شیء طاهر درست کرد. علی کل حال باید دستشویی­های مسجد خارج از مسجد باشد.

الحادی عشر: یکره تعلیة جدران المساجد، ورفع المنارة عن السطح، ونقشها بالصور غیر ذوات الارواح، وأن یجعل لجدرانها شرفاً، وأن یجعل لها محاریب داخلة.

در این باره صحبت کردیم و در قضیۀ کراهت و حرمت و مستحب و امثال اینها موارد تفاوت می­کند. باید بگوییم در وضع فعلی نه تنها کراهت ندارد، بلکه تعظیم شعائر اسلامی است.

حرف آخر اینست که در مسجد باید نماز بخوانند و باید صدای بلندگو مزاحم دیگران نشود و اما گفتند اگر اذان باشد، ولو مزاحم دیگران باشد، طوری نیست. اما صدای گوشخراش که غیرمتعارف باشد، ظاهراً اشکال دارد. همینطور که بلندگو را در مسجد و حسینیه می­گذارد و تا ساعت 9 و 10 مزاحم همسایه­هاست و این حرام است. بلندگو خوب است و یکی از نعمتها شده، اما برای مستمعین خوب است. بلندگو باید در مسجد باشد و اگر صدایش محله را بگیرد، حرام و زشت است. لذا مرحوم سیّد اذان را استثنا می­کند و حتی می­فرماید اشعار ولو اینکه برای مصیبت هم باشد یا موعظه هم باشد، باید نباشد و باید مزاحم همسایه­‌ها نباشیم.

صلّی الله علي محمّد وَ آل محمّد