اعوذ بالله من الشیطان
الرجیم. بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.
مسئله آخر که مرحوم سید
متعرض شده‌اند این است که اگر زنی می‌داند که مثلا عصر حیض می‌شود فرموده‌اند که
باید نماز ظهر و عصرش را بخواند در حال پاکی، مثلا می‌داند یک بعدازظهر حیض می‌شود
چون عادت دارد عادتش هم مرتب منظم است خب یک ساعت وقت دارد معلوم است باید نماز
ظهر و عصرش را بخواند و مسئله‌ای که قبلا ما متعرض شدیم که واجب بالفعل است منجز
نیست در این‌جاها نمی‌آید برای این‌که موسع می‌شود مضیق حتی مثلا می‌داند که نیم
ساعت بعدازظهر این حائض می‌شود خب این وقت موسعش که از ظهر بوده یا مغرب می‌شود
مضیق و همان وقتی که در حال پاکی است باید نماز بخواند ظاهراً مسئله حرفی ندارد،
حرفی که هست این است که اگر نمی‌داند احتمال می‌دهد مثلا عادت دارد اما این‌که
مرتب و منظم باشد به معنا این‌که یک بعدازظهر نمی‌داند احتمال می‌دهد که مثلا 2
بعدازظهر باشد احتمال می‌دهد همین الان باشد، شک دارد، می‌داند حائض می‌شود اما شک
دارد دروقتش، آیا در این‌جا هم واجب است نمازش را فوراً بخواند یا نه؟ این مسئله
برمی‌گردد به همان مسئله قبل، شک در قدرت، نمی‌داند اگر یک ساعت دیگر نماز بخواند
آیا می‌تواند نماز طاهر بخواند یا نه؟ یا اصلاً نمازش از بین می‌رود وچون شک در
قدرت دارد دیروز می‌گفتیم که عقلا شک در قدرت را منجز می‌دانند و این‌که بخواهیم
بگوییم برای مهام امور است آن را هم نمی‌شودگفت برای این‌که شک در تکلیف شک در
قدرت تکلیف، مکلف به، تکلیف را منجز می‌کند ومی‌گوید قدرتت را باید به کار بزنی
اگر موفق شدی شدی اگر موفق نشدی هیچ، دیگر حالا مهام امور باشد مثل این‌که یک کسی
افتاده توی دریا دارد غرق می‌شود خب از مهام امور است نمی‌داند آیا می‌تواند این
را نجات بدهد یا نه؟ عقل می‌گوید عقلاء میگویند باید تو قدرتت را به کار ببندی،
اگر موفق شدی شدی، اگرموفق نشدی ثوابش را خدا به تو می‌دهد لذا این هم همین طور
است که نمی‌داند آیا یک ساعت دیگر حائض می‌شود یا نه؟ می‌داند حائض می‌شود اما نمی‌داند
آیا یک ساعت دیگر است یا نه؟ خب شک در قدرت می‌گوید نمازت را الان باید بخوانی و
همین جور که آن‌جا می‌گوید قدرتت را باید به کار بزنی اگر موفق شدی شدی اگرنه این‌جا
هم می‌گوید که ولو واجب بالفعل است اما شک در قدرت است عقل می‌گوید واجب منجز می‌شود،
اسمش را هم منجز می‌خواهید نگذارید، همین است شک دارد آیا تکلیف را می‌تواند به جا
بیاورد یا نه؟ عقل می‌گوید فوراً باید به جا بیاوری قدرتت را صرف بکنی اگر حائض شدی که نمازت را خوانده‌ای اگر هم حائض نشدی نمازهایت را خوانده‌ای.
مسئله احکام حیض تمام
شد و ما هم خیال نمی‌کردیم که الحمدلله این مسائل به این خوبی تمام بشود و اگر از
شماها کسی نوشته باشد که ننوشته خوب مسائل از اول تا آخر هم منقح شد هم محقق شد
متحقق شد هم ابتکارات در آن خیلی بود و یک مسئله احکام حیضی که باید بگوییم خیلی
عالی بود، اما آن که از طرف ما بود الحمدلله آن‌که از طرف شما بود باید بیش از این‌ها
اهمیت داده بشود.
حالا بعد از آن‌که
مرحوم سید احکام حیض را گفتند مستحبات زن حائض را هم می‌خواهند بفرمایند و این هم
مسائل خوبی است. مسئله اول این است که زن حائض در وقت نماز مستحب است که وضو بگیرد
و خودش را نظیف بکند در سجاده بنشیند تسبیح و تهلیل بگوید که روایتش را مرحوم سید
این‌جا نقل نکرده‌اند روایت دارد که 30 مرتبه سبحان‌الله و الحمدالله و لا اله الا
الله والله اکبر بالاخره به اندازه آن نماز ظهر و عصر مثلا این نشسته باشد و رابطه
با خدا داشته باشد حالا که نماز را به او اجازه نمی‌دهند روابط دیگری با خدا داشته
باشد این مستحب اول است و مرحوم صاحب وسائل این روایات را در باب 40 از ابواب حیض
نقل می‌کند در صحیحه حلبی عن ابی عبدالله علیه السلام روایت کن1 نساء النبی صلی الله علیه و آله لا یقضین
الصلوه اذا حضن ولکن یتحشین حین یدخل وقت الصلوه خودشان را پاک می‌کردند مانع می‌گذاشتند
از این‌که خون خارج بشود و یتوضا ثم یجلس قریباً من‌المسجد می‌رفتند یک جایی یک
گوشه‌ای که مثلا خارج از اتاقشان یا در اتاقشان، حالا این قریباً من‌المسجد دارد
فیذکرن الله عزوجل و خود همین روایت که نظیرش هم زیاد است دلالت بر این مطلب دارد
چنانچه راجع به وضو هم روایت دارد صحیحه شحام قال سمعت اباعبدالله علیه السلام
یقول ینبغی للحائض ان یتوضأعند وقت کل صلاه ثم تستقبل القبله و تذکرالله مقدار ما
کانت تصلی که آن 30 مرتبه سبحان الله را شاید با همین روایت، حالا آن 30 مرتبه
سبحان‌الله هم روایت داریم بالاخره به مقدار نمازش توی سجاده‌اش بنشیند رو به قبله
هم باشد وضو هم بگیرد و اگر هم این روایت را نداشتیم راجع به وضویش سابقا گفتیم که
وضو یک امر مستحبی است و خودش استحباب نفسی دارد لازم نیست وضو بگیرد برای نماز،
خب همین جا هم مستحب است این خانم وضو بگیرد حتی روایت داریم حالا بعد می‌خوانیم
روایت داریم در وقت اکل و شرب و علی کل حال می‌تواند دائم الوضوء باشد و این
منافات با آن حدث حیضی هم ندارد و می‌تواند وضو بگیرد یک مقدار بیشتر بگوییم که
غسل مستحب نفسی است حالا اگر کسی وضوی نفسی را نگوید که ما گفتیم اما مرحوم سید
چندین جا فرمودند هم در باب جنابت، در باب حیض فرمودند که غسل استحباب نفسی دارد
دیگر لازم نیست بگوید غسل حیض، غسل جنابت، غسل جمعه، خود این غسل مثلا خانم رفته
حمام جنب نیست حائض هم نبوده و جمعه هم نیست حالا رفته خودش را تطهیر کند رفته
شستشو کند حالا یک غسل هم بکند چونکه استحباب نفسی دارد مثل این است که دو رکعت
نماز بخواند همین‌طور که لازم نیست نماز برای صبح آن هم همین‌طور است دیگر، غسل
استحباب نفسی دارد لذا این خانم حائض اگر برود زیر دوش می‌تواند یک غسل هم بکند
غسل چه؟ هیچ، غسل قربه الی الله برای این‌که انه مطلوب بنفسه، خود ما هم همین‌طور،
الا این‌که اگر کسی استحباب نفسی آن را نگوید یک غایتی باید بیاورد بهترین طهارات
کون علی الطهاره است غسل می‌کند برای این‌که با طهارت باشد لذا اگر برای حیض باشد
و پاک شده باشد این غسل آمده، اگر هم برای جنابت باشد، نگفته غسل جنابت، کون علی
الطهاره یک چیز مجموعه‌ای است که با همه چیز می‌سازد لذا بعضی از فقهاء ظاهراً آقای
حکیم است نه این‌جا، جاهای دیگر ایشان میفرمایند که استحباب نفسی ندارد کون علی
الطهاره است و کون علی الطهاره همان استحباب نفسی است البته کم لطفی کرده‌اند،
استحباب نفسی ربطی به کون علی الطهاره ندارد آن غایت و ذی الغایت است آن خود به
خود یک امر استحبابی است و چونکه مرحوم سید برای غسل بلکه برای وضو استحباب نفسی
درست کرده‌اند ما هم هر دو را قبول کردیم لذا این زن حائض می‌تواند وضو بگیرد می‌تواند
غسل بکند در حالی که این حائض هم هست حالا بعد می‌اییم می‌گوییم که روایت هم داریم
می‌تواند غسل جمعه بکند حتی می‌تواند غسل جنابت بکند این جنب بوده حائض شده یا
العیاذبالله در حال حیض با او نزدیکی کرده‌اند خب می‌تواند غسل جنابت بکند موقعی
هم که پاک شد برود غسل حیض بکند بنابراین این‌که در روایات الان خواندیم که وضو
بگیرد روایت این‌جور بود دیگر صحیحه شحام سمعت اباعبدالله علیه السلام یقول ینبغی
للحائض ان یتوضأ عند وقت کل صلاه ثم تستقبل القبله و تذکرالله مقدار ما کانت تصلی
وضو بگیرد ودر مصلای خود بنشیند و ذکر بگوید هرچه که میخواهد بعضی گفته‌اند
تسبیحات حضرت زهرا بهتر از همه چیز است هر ذکری میخواهد تهلیل، تسبیح، نه، رابطه
با خدا، دعا، گریه، زاری از این‌که نمی‌تواند رابطه با خدا پیدا کند نمی‌تواند
نماز بخواند گریه زاری و بالاخره یک زن عابده باشد در وقت حیض.
در جنابتش آیا می‌شود
وضو گرفت یا نه؟ ما می‌گوییم می‌شود اما آقایان میگویند نه و اما همین جنب اگر
حائض است میگویند می‌تواند غسل جنابت بکند ولی در غسل جنابتش اگر کسی اشکال بکند
اما در غسل حیض و استحاضه و نفاسش و یا حتی غسل مس میت، غیر جنابت دیگر کسی اشکال
نکرده همین روایت زید شحام هم به خوبی دلالت دارد حتی مثل مرحوم صدوق اول صدوق دوم
این‌ها گفته‌اند واجب هم هست حالا آن دیگر خیلی طمطراق میخواهد بخواهیم اثبات
بکنیم ولی یک روایت هم هست روایت فقه الرضا می‌گوید این زن موقع نماز واجب است وضو
بگیرد اما مابقی‌اش را نگفته‌اند در حالی که وضو بگیرد همین‌جور خب توی مصلایش
بنشیند تهلیل بکند تسبیح بکند دعا بکند مرحوم صدوقین گفته‌اند واجب است و از فقه
الرضا یک روایت هم آورده‌اند که روایت دلالت بر وجوب می‌کند لذا آقایان مثل صاحب
جواهر و دیگران فرموده‌اند که دلیل علیل است ولو دال بر وجوب است اما دلیل علیل
است برای این‌که فقه الرضا ظاهراً مال همین صدوق باشد صدوق اول، صدوق اول یک کتاب
هدایه دارد در فقه است ظاهراً یک کتاب فقه الرضا هم دارد حالا چرا فقه الرضا هم
گفته؟ نمی‌دانیم این دو تا کتاب خیلی شباهت به یک دیگر دارد و اگر کسی اول کتابرا
نخواند فقه الرضا را خیال می‌کند هدایه است، هدایه را خیال می‌کند فقه الرضاست و
علی کل حال فتاوای صدوق اول است و حالا چرا ایشان گفته واجب؟ برای خاطر فقه الرضا
نمی‌دانیم برای این‌که روایت زید شحام الان خواندیم می‌فرماید ینبغی للحائض ان
یتوضاء و ینبغی خب ظهور در استحباب دارد دیگر آن وقت آن اگر هم قطع نظر بکنیم از
سندش، استاد بزرگوار ما آقای بروجردی همیشه در صدد بودند این کتاب‌هایی که نظیر
دعائم و فقه الرضا و امثال این‌ها را درست بکنند حالا علی کل حال اگر هم سند درست
باشد خب دلالت بر وجوب هم داشته باشد کلمه ینبغی خب تصرف در هیئت می‌کنیم هیئت را
می‌گوییم مستحب است نه واجب، حالا علاوه بر این‌که احدی هم نگفته غیر از صدوق
بنابراین استحبابش مسلم اما غیر استحبابش دیگر نه.
روایت 5 باب 40 صحیحه
معاویه بن عمار عن ابی عبدالله علیه‌السلام فرموده‌اند که تتوضأت المرأه اذا ارادت
ان تأکل و اذا کان وقت الصلاه این هم دلالت دارد ولو این‌که آن توی مصلی بنشیند و
این‌ها را نگفته اما وقت نماز وضو بگیرد همچنین وقت خوردن و آشامیدن وضو بگیرد،
لذا روایات من نوشته‌ام روایت 1 می‌گوید یجلسن قریبا من المسجد این هم ظاهراً
خصوصیت ندارد، زیر گنبد مسجد است نه توی صحن، برود توی صحن بنشیند ولو حائض است آن‌جا
زنها نماز می‌خوانند این هم توی زنها نشسته باشد تهلیل و تحمید بگوید.
همچنین استقبال قبله‌اش
هم روایت 3 و 4 و 5 دلالت دارد مشغول به تسبیح و تهلیل و تحمید و صلوه علی النبی
ودعا و قرائت قرآن این روایت‌ها همه‌اش دلالت دارد و من‌جمله صحیحه معاویه بن عمار
عن ابی عبدالله علیه‌السلام و اذا کان وقت الصلوه توضأت و استقبلت القبله و هللت
وکبرت و تلت القرآن و ذکرت الله عزوجل این‌ها همه از باب مثال است، علی کل حال این
روایات باب 40 اگر مطالعه کرده باشید بر روی هم یک قاعده کلی دست ما می‌دهد و آن
این که مستحب است زن حائض در وقت نماز مشغول چیزی باشد نظیرنماز لذا وضو بگیرد توی
سجاده‌اش بنشیند رو به قبله باشد و رابطه با خدا تسبیح و تکبیر و دعا وقرآن که
قرآنش را هم حالا عرض می‌کنم، قرآن و رابطه با خدا هر چه بیشتر بهتر، ظاهراً روایت‌ها
دلالت خوب دارد مورد فتوای همه هم هست مرحوم صدوق هم که گفته واجب است من خیال نمی‌کنم
فتوایشان باشد این عین فقه الرضا را آورده‌اند و فقه الرضا هم اگر امری باشد که
دلالت بر وجوب کند دیگر این هم حمل بر استحباب می‌شود و مسئله تا این‌جا تمام است.
یک مسئله باقی می‌ماند
راجع به خواندن قرآن سابقاً اگر یادتان باشد در باب جنابت فرمودند تا 7 تا آیه اما
دیگر بعدش کراهت دارد، کراهت هم در عبادات یعنی اقل ثواباً، نمی‌شود که مرجوح باشد
اگر مرجوح باشد اصلاً عبادت نیست، عبادت یعنی راجح و حالا معمولا توی رساله‌ها
نوشته می‌شود که تا 7 تا آیه کراهت ندارد از 7 تا آیه به بعد کراهت دارد یعنی
ثوابش کمتر است یعنی معمولاً این‌طور که مرحوم سید نوشته‌اند و توی رساله‌های
عملیه آمده زن جنب مرد جنب تا 7 تا آیه بخواند این مثل کسی است که جنب نباشد همان
ثوابی که دارد دارد اما 7 تا آیه به بعد ثوابش کمتر می‌شود که اسمش را گذاشته‌اند
مکروه است.
ما آن‌جا می‌گفتیم که
نمی‌دانیم یعنی چه؟ این اقل ثواباً است یعنی چه؟ یعنی شارع مقدس منعش می‌کند از
خواندن قران؟ خیلی بعید است انسان بتواند این حرف را بزند که این زن جنب این مرد
جنب میخواهد یک حزب قرآن بخواند، یک جوری به او بگویند که دیگر نخواند یک حمد
بخواند دیگر قرآن نخواند بگوید که کراهت دارد شما طلبه‌ها هم بگویید که کراهت دارد
یعنی ثوابش کمتر است بگوید حالا که ثوابش کمتر است اصلا نمی‌خوانم، به جای این‌که
باید ترغیب کند تحریص کند 7 تا آیه که 7تاست 70 تا آیه بخوان و هر چه بیشتر بهتر و
تفاوت بین تو و آن غیر جنب نیست و فقط تفاوتش این است که تو مثل آقائی، مثل خانمی
هستی که بدون وضو قرآن می‌خواند خب اگر کسی بدون وضو قرآن بخواند چه جور است؟ این
ثوابش کمتر است اگروضو داشته باشد ثوابش بیشتر است.
لذا این اقل ثوابا را
ما آن‌جا نتوانستیم درستش بکنیم و اگر بتوانید این مسئله را درست بکنید حالا تا
فردا یک فکری روی آن بکنید این شهرت چه معنادارد چه جوری است؟ این روایتی که می‌گوید
که تا 7 تا این معنایش چیست؟ چه جوری است؟ آیا باید طرد بشود؟ نباید بشود؟ معارض
دارد؟ و آن چه قاعده اقتضا می‌کند این است که مرد جنب زن جنب هر چه قرآن بخواند
خوب است از اول تا آخر خوب است فقط این است که چون جنب است مثل آدم بی‌وضوست طهارت
ندارد، طهارت ندارد ثوابش کمتر از کسی است که نماز را با غسل یا نماز را با وضو
بخواند تا این اندازه خوب می‌شود درستش کرد و اما این‌که بگوییم تا 7 تا تفضل است
اما بعدش نه، دیگر نخواند، نخواند یعنی اقل ثوابا است که فقهاء میگویند کراهت
دارد دیگر، فقهاء میگویند کراهت دارد سابقا این حرف آقا را می‌زدیم می‌گفتیم یک
کسی بگوید که خیلی هم حرف پا برجایی نیست بگوییم تا 7 تا تفضلا مثل کسی است که غسل
کرده باشد اما 7 تا آیه به بعد دیگرنه این تفضل برداشته شده این هم با رحمت خدا
جور نمی‌آید بلکه باید بگوییم که آقا که جنب هستی هرچه قرآن می‌خواهی بخوان تفضلا
مثل کسی که جنب نیست قاعده این را اقتضا می‌کند و علی کل حال اگر این روایت کراهت
را از کار بیندازیم به روایات دیگر عمل بکنیم ظاهراً این جور می‌شود که قرآن
خواندن برای زن جنب برای مرد جنب اشکال ندارد، یعنی تا 7 تا تفضل بعدش غیر تفضل به
این اشکال داریم، اگر تفضل باشد باید بگوید هرچه بیشتر بهتر نه این که تا این جا
مثل متطهر هستی از این به بعد جنب هستی، نمی‌شود دیگر، یعنی با تفضل جور نمی‌آید،
حالا اگر فکر بکنید روی حرف من ظاهراً بهتر از این ان قلت شماست، یک چیزی داشته
باشید این خیلی خوب است یک چیزی داشته باشید ببینیم فردا، آن وقت‌ها مسئله را
متعرض شدیم از شما می‌خواستیم استفاده بکنیم نتوانستیم و همین‌طور که مرحوم سید و
دیگران در عروه توی رساله‌هاست همین‌جور ها شما رفتید جلو و ما قبول نداشتیم الان
هم همین است اما مسئله‌ای که هست این جا راجع به زن حائض است ما نداریم که تا 7 تا
آیه مستحب است 7 تا آیه به بعد مکروه است، این را دیگر نداریم و فقهاء می‌خواهند
بگویند زن حائض مثل زن جنب همین‌طور که زن جنب تا 7 تا آیه تفضل است و مستحب است 7
تا به بعد مکروه است زن حائض هم همین‌طور است و این یک قیاس است، در اصل مسئله جنب
اشکال داریم در زن حائض که دیگر وضو هم می‌تواند بگیرد وضو می‌گیرد رو به قبله می‌نشیند
این جور که در روایات داریم دعا بخواند خب می‌گوییم که قرآن هم بخواند دعا بخواند
قرآن بخواند و تهلیل بکند تکبیر بگوید همین جور که آن تهلیل و تکبیر و امثال این‌ها
با وضو آن حیض ضرر به آن نمی‌زند و ثواب دارد ثواب متطهر دارد خواندن قرآن هم همین‌طور
لذا نداریم اگر کسی بتواند این فرمایش فقهاء را درست بکند که فرموده‌اند زن حائض
هم مثل زن جنب تا 7 تا آیه مستحب است بخواند 7 تا آیه به بعد مکروه است بخواند،
این رساله‌ها حسابی جلوی این زن را می‌گیرد برای قرآن خواندن یعنی وقتی که می‌بینید
قرآن خواندن برایش مکروه است دیگر نگفته‌اند. هم که، اقل ثواباً را ماها درست می‌کنیم
در رساله‌ها می‌نویسند که زن حائض تا 7 تا آیه می‌تواند بخواند ولو وضو هم گرفته
اما از آن به بعد مکروه است این با تفضل خدا جور نمی‌آید دیگر جلوی خواندن قرآن را
می‌گیرد راجع به زن جنب هم همین است با تفضل جور نمی‌آید بگوییم تا 7 تا مستحب است
تفضلا اما بعدش دیگر تفضل نیست مکروه است تو قرآن بخوانی، جلوی خواندن قرآن این
خانم را می‌گیرد و ظاهراً نمی‌شود گفت و آن‌چه می‌شود گفت همین است که خواندن قرآن
برای همه مثل هم است اگر شما روی جنب یک اشکال بکنید که نمی‌تواند وضو بگیرد خب
مثل خواندن قرآن برای دیگران که جنب نیستند اما بی وضو ثوابش کمتر است و اما دیگر
اگر وضو گرفت مثل همین بحث ما، وضو گرفت و رو به قبله نشست و دلش می‌خواست قرآن
بخواند و برداشت قرآن خواند بگوییم کراهت دارد ظاهراً نه دلیل داریم نه قاعده تفضل
با آن سازگاری دارد البته مسئله مشکل است اگر بتوانید آن‌که می‌گویم به کرسی
بنشانید یا این‌که از کرسی به زیرش بکشید فردا بگویید تا از شما استفاده کنیم ان شاءالله.
وصلی الله علی محمد و آل محمد
