عنوان: خلوص

شرح: اعوذ باللّه‏ من الشيطان الرجيم. بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم. رب اشرح لى صدرى و يسر لى امرى و احلل عقدة من لسانى يفقهوا قولى. بحث روز چهارشنبه ما بحث ارزنده‏اى است و آن بحث اين بود كه مسئله خودسازى، مسئله تهذيب نفس مسئله مشكلى است و قرآن هم مى‏گويد مشكل است چاره‏اى نيست جز اينكه معلم اخلاق ما خدا باشد اگر معلم اخلاق ما خدا شد مسئله آسان مى‏شود بعضى اوقات هم مى‏تواند راه هزار ساله را يك شبه بپيمايد و اگر معلم ما، معلم اخلاق ما خدا نباشد نمى‏شود به جائى رسيد همان است كه مى‏گويند آدم شدن محال است انصافا محال است پس چه كنيم خدا معلم اخلاق ما باشد بحثهاى گذشته به ما اين را فهماند كه اگر اين راه را خود بخواهيد برويد نمى‏شود «و لولا فضل اللّه‏ عليكم و رحمته ما زكى منكم من احدا ابدا» [1] سه چهار تا تأكيد دارد نمى‏شود «و لكن اللّه‏ يزكى من يشاء» خوب اگر بخواهيم خود بپيمائيم نمى‏شود محال است پس بايد معلم اخلاق ما خدا باشد «و لكن اللّه‏ يزكى من يشاء»[2] چه كنيم كه ما اين معلم را پيدا كنيم و دست عنايت خدا روى سر ما واقع بشود چه كنيم در جلسه قبل گفتم 1ـخلوص، اگر ما بتوانيم اين كلمه مقدس را جدى در كارهايمان بياوريم حتما حق به خدا پيدا مى‏كنيم و پروردگار عالم به آن حقى كه ما به آن پيدا مى‏كنيم معلم اخلاق ما مى‏شود اين هم سند قرآنى دارد «و كان حقا علينا نصر المومنين» [3] كه با دو سه تا تأكيد خدا مى‏فرمايد بنده‏ام به من حق پيدا مى‏كند «كان حقا علينا نصر المومنين» اين فعل ماضى دلالت بر تأكيد حقا مقدم شده دلالت دارد بر تأكيد علينا مقدم شده دلالت دارد بر تأكيدو پروردگار عالم سند قرآنى جور داده كه مومنين به ما حق دارد مخلص به ما حق دارد و اين كلمه مقدسى است انصافا خيلى و همان مرتبه اولش را انسان بتواند بياورد خيلى خوب است حتما پروردگار عالم نظر لطف به او مى‏كند و مى‏تواند جلو برود و مى‏شود جلو برود امّا مشكل است اگر بشكافيم قضيه را بدست آوردن همان مرتبه اول هم مشكل است لذا مثال مى‏زنيم به آن قضيه بهلول و مسجد ساختن رفيقش مثال زدم به منازل الاخرة مرحوم محدث قمى راستى مشكل است امّا از آن طرف هم اگر آن مرتبه اول نباشد عمل باطل است «لا تبطلوا صدقاتكم بالمن والاذى كالذى ينفق ماله رئاء الناس و لا يؤمن باللّه‏ و اليوم الاخر»[4] و اگر نباشد گناه در سر حد كفر است اگر باشد خوب به حسب ظاهر مى‏شود گفت نماز بخوانم قربة الى اللّه عمل را به جا مى‏آورم براى خدا امّا بشكافيم به دست آوردنش مشكل است اين همان مرتبه اولش كه اسمش را مى‏گذارند خلوص در عمل مشكل‏تر از اين، خلوص از نظر دل كه انسان مخلص باشد از نظر دل اين ديگر خيلى مشكل است امّا معلوم است خيلى لذت دارد معلوم است خيلى نتيجه دارد معلوم است انسان را به عالم ملكوت مى‏رساند خيلى بالا است و معناى خلوص در دل معنايش اين است كه انسان برسد به جائى كه مصداق اين آيه بشود «لا تلهيهم تجارة و لا بيع عن ذكر اللّه‏» [5] دل او مشغول به چيزى نباشد جز خدا هيچ چيزى نتواند دل او را ببرد جز خدا خيلى مشكل است امّا اصرار هم روى آن زياد شده است «قلب المومن حرم اللّه‏» بَهْ چه روايت خوبى «و لا يسكن حرم اللّه‏ غير اللّه‏» اين دل ما جاى خدا حرم خدا نگفته خانه خدا، حرم خدا و نبايد در حرم خدا غير خدا وارد شود و معناى حرم خانه شما كه خانم شما، دختر شما ناموس شما آنجا است به اين مى‏گويند حرم اينقدر مهم است و «قلب المومن بيت اللّه‏» دارد «قلب المومن عرش اللّه‏، بيت اللّه‏» اينها است اين روايت مى‏گويد «حرم اللّه‏، قلب المومن و لا يسكن غير اللّه‏» و يا «لا يسكن فى حرم اللّه‏ غير اللّه‏» انسان اگر بخواهد به يك جاهائى برسد بايد اين جورها باشد به اين مى‏گويند خلوص از نظر قلب، خلوص در عمل، خلوص در قلب، قلبش مال خدا و خدا هم بارها فرموده كه اين قلب مال من است مال تو نيست مال غير تو نيست «لا يسعنى ارضى و لا سماعى و لكن يسعنى قلب عبدى المومن» و راستى هم اگر جاى خدا باشد سعه وجودى‏اش مى‏شود لا متناهى مثل همين جا كه دارد «لا يسعنى ارضى و لا سماعى و لكن يسعنى قلب عبدى المومن» يعنى لا متناهى جاى خدا دل مومن اينها خيلى معانى خوبى است براى اهل دل اين معانى خيلى لذت بخش است براى آن كسانى كه راستى توانسته‏اند ديو را بيرون كنند و فرشته را در آوردند خيلى لذت بخش است ديگر لذتى بالاتر از اين فرض نمى‏شود بالاتر از بهشت همين است شعر در باره‏اش زياد گفته نمى‏دانم اين شاعرها چقدر رسيده‏اند به اين مقام‏ها امّا اشعار خوبى گفته‏اند                                                                                   نيست بر لوح دلم جز الف قامت يار                                                                                        اللّه‏ چه كنم چيز دگر ياد نداد استاد ازل يعنى خدا. خدا اين را در ازل ياد داد كه ما بيابيم در اين دنيا و دلمان بشود خانه خدا حرم اللّه‏ خدا در دل ما ديگر «لا تلهيهم تجارة و لا بيع عن ذكر اللّه‏» و آن به آن پروردگار عالم دست ما را بگيرد و برويم بالا «فى بيوت اذن اللّه‏ ان ترفع» كه همين آيه هم همين بحث ما را مى‏فرمايد، مى‏فرمايد اگر دل شد مال خدا، خدا مى‏شود معلم اخلاق ما «فى بيوت اذن اللّه‏ ان ترفع و يذكر فيها اسمه يسبح له فيها بالغدو والاصال رجال لا تلهيهم تجارة و لا بيع عن ذكر اللّه‏» [6] ديگر مى‏شود دائم ذكر دائم توجه و مى‏شود معلم اخلاق او ديگر اگر راستى برسد به اينجا عالم ملكوت براى او مى‏شود شهود «فلولا ان الشياطين يحومون على قلوب بنى آدم لنظروا الى ملكوت السموات و الارض» درك مى‏كند به درك شهودى نه درك علمى درك حضورى درك مى‏كند قيوميت خدا را يعنى گاهى انسان مى‏داند خوب ماها مى‏دانيم عالم وابسته به خدا است اين را مى‏دانيم عالم تجلى ذات خدا است خوب اين هم فلاسفه، عرفا مى‏دانند امّا گاهى مى‏بينيم مى‏يابيم «فلولا ان الشياطين يحومون على قلوب بنى آدم لنظروا الى ملكوت السموات و الارض» يعنى مى‏يابد قيوميت حق را ديگر راستى مى‏يابد به دريا بنگرم دريات را بينم به هر جا بنگرم از كوه و از دشت ديگر خدا بينم نشان از روى زيباى تو بينم خوب اشعارى است نمى‏دانم اينها رسيدند واقعا به اينجا يا اين كه مثل من و تو مى‏گوئيم و مى‏شنويم رسيده باشد خيلى مقام بالا است خيلى خوب است راستى خوب است راستى لذت بخش است همين كه نيست بر لوح دلم جز الف قامت يار ديگر بهشت براى او پوچ است بهشت او دل شب اوست بهشت او سبوحٌ قدوس اوست بهشت او حورالعين او نماز شب او و خوب معلوم است مقام خيلى بالا است خيلى خوب است «فلولا تكثير فى كلامكم» اين روايت را من در كتابهاى اصلى نديدم ظاهرا در بحار است مى‏گويند امّا مرحوم محقق نراقى در جامع السعاده و استاد بزرگوار ما در الميزان اين روايت را آوردند «لولا تكثير فى كلمكم و تمريج فى قلوبكم لرأيت ما راى و لسمعتم ما اسمع» خيلى بالا است من جائى نديدم اين جمله را از پيامبر اكرم مگر درباره اميرالمومنين  عليه‏السلام قبل از بعثت در حرا آنجا هم پيغمبر اكرم به اميرالمومنين  عليه‏السلام مى‏فرمايد كه «انت‏ترى ما راى و تسمع ما اسمع انك لا نبى بعدى» اين جمله در نهج البلاغه اميرالمومنين عليه‏السلاميكى از افتخارهايشان اين است كه در حرا قبل از بعثت اين را به من مى‏فرمودند اين جمله الان نظيرش براى بنده‏هاى كه دلشان مال خدا پيغمبر اكرم فرموده «لولا تكثير فى كلامكم و تمريج فى قلوبكم لرأيت ما راى و لسمعتم ما اسمع» اگر زبان ول نباشد اين زبان از باب مثال است يعنى غرائز كنترل شده باشد، چشم كليد داشته باشد، زبان كليد داشته باشد، گوش كليد داشته باشد، دل هم كليد داشته باشد اين «تمريج فى قلوبكم» يعنى همين طور كه چشم كليد دارد چراگاه شيطان نيست دل هم چراگاه شيطان نيست اين دل هم كليد دارد توانسته دل را خالى كند از غير خدا ديگر مقامش اين است كه هر چه پيغمبر مى‏بينند اين مى‏بيند آنچه پيغمبر مى‏شنود اين هم مى‏شنود و اينها سند قرآنى هم دارد قرآن مى‏فرمايد راستى اگر مومن باشد «تتنزل عليهم الملائكة» «ان الذين قالوا ربنا اللّه‏ ثم استقاموا تتنزل عليهم الملائكة الا تخافوا و لا تحزنوا و ابشروا بالجنة التى كنتم توعدون نحن اولياؤكم فى الحيوة الدنيا و فى الاخرة» [7] بعضى‏ها مى‏خواهند بگويند دم مرگ ولى «نحن اولياؤكم فى الحيوة الدنيا و فى الاخرة» مثل اين كه آن روايتى كه هست دم مرگ اين از باب مصداق است قرآن اين كلى است اگر راستى كسى بگويد اللّه‏ و پا بر جا بر روى اين كلمه اللّه‏ باشد توحيد افعالى داشته باشد، توحيد عبادى داشته باشد، توحيد صفاتى و ذاتى داشته باشد، توحيدش درست باشد بگويد اللّه‏ خدا جان مستجمع جميع صفات كمالات دروغ نگويد «تتنزل عليهم الملائكة» يا اين كه اين ملك ببيند ملائكه مى‏آيند پائين مثل ملائكه براى انبياء ظاهر مى‏شدند چى بهش مى‏گويند «الا تخافوا و لا تحزنوا» از گذشته غم نداشته باش از آينده ترس نداشته باش «نحن اولياؤكم فى الدنيا و فى الاخره» ما كمك كار تو هستيم خدا امر كرده است كه ما كمك تو بكنيم هم در دنيا و هم در آخرت ولى تو هستيم، دوست تو هستيم، هم در دنيا، هم در آخرت لذا اينها روايت و روايت قدسى و اينها نيست راستى سند قرآنى دارد اگر كسى بتواند علاوه بر اينكه اعمالش مال خدا، دلش هم مال خدا باشد اين علاوه بر اينكه معلم اخلاق مى‏شود خدا عالم شهود پيدا مى‏كند كشف هم نه شهود عالم شهود پيدا مى‏كند آنهم به بهترين چيزها به بالاترين چيزها به قيوميت حق و انسان علما بداند قيوميت حق را خيلى مقام بالا است ديگر چه برسد با شهود ببيند قيوميت حق را ديگر ببيند كه وجود واقعى، وجود حق حقيقيه خدا است ديگر مابقى هر چه هست «كسراب بقيعة يحسبه الظمان ماء» [8] يك همچنين حالتى ديگر كجا دنيا مى‏تواند اين را گولش بزند ديگر كجا مى‏تواند غرائز اين را ببرد وقتى كه ببيند بيابد «كسراب بقيعة يحسبه الظمان ماء» كجا مى‏شود اين گول بخورد، كجا مى‏شود شيطان اين را ببرد همين جا را بلكه آن مرتبه اول قرآن مى‏گويد شيطان كاربرد به اين ندارد راجع به مخلص ان شاءاللّه‏ هفته آينده صحبت مى‏كنم كه شيطان مى‏گويد هفت، هشت جا بهش كاربرد ندارم امّا نه راجع به شيطان به مرتبه اول و دوم هم اگر راست باشد، دروغ نباشد، راستى مخلص باشد، مخلص عملى، مخلص قلبى، قرآن بايد با يك تأكيد فراوانى مى‏گويد ديگر شيطان كارى با او ندارد «انه ليس له سلطان على الذين امنوا و على ربهم يتوكلون» [9] اگر راستى توكل يعنى راستى معلم اخلاقش خدا باشد اين هم با يك تأكيد نه دو تا تأكيد «ليس له سلطان على الذين امنوا و على ربهم يتوكلون» بعد دو دفعه «انما سلطانه على الذين يتولونه» دو دفعه دو سه تا تأكيد سلطنت شيطان سلطه شيطان آنجا است كه ما دوست شيطان باشيم، شيطان دوست ما باشد تا عنايت شيطان روى سر ما باشد «انما سلطانه على الذين يتولونه» اگر يتولونه شد آن وقت «انما سلطانه عليه» و الا اگر «يتول اللّه‏» باشد ديگر شيطان كاربرد ندارد ديگر شيطان نمى‏تواند اين را گول بزند معلوم است اين اگر انسان باور كند قيوميت حق را ديگر آن حال توكل براى او پيدا بشود دست عنايت خدا روى سرش باشد معلم اخلاقش خدا باشد معلوم است ديگر شيطان نمى‏تواند كار بكند خلاصه حرف اين است كه اين كلمه خلوص خيلى كلمه مقدسى است مثل اينكه انسان تصورش را بكند نور از سر تا پاى او ساطع است از همان طمعه ساطع است و اين منقسم مى‏شود به سه قسم يكى خلوص در عمل كه مشكل است ولى لذت بخش است يكى خلوص در قلب اينها بود كه صحبت كردم كه حتى مى‏رساند انسان را به آنجا كه نه تنها دست عنايت خدا روى سرش هست به هدف مى‏رسد به مقام شهود مى‏رسد به مقام يابيدن قيوميت حق يكى هم راجع به خلوص در خودش، خودش بشود مال خدا خوشا به حال اينها، ما مال شيطان هستيم. ما مال شهوت هستيم، ما مال نفس اماره هستيم ما مال همه چيز هستيم برسد انسان به آنجا كه بشود بنده خدا مال خدا اگر اين به اين مقام برسد معلوم است معلم اخلاقش خدا است ديگر آن عالم شهود برايش خيلى بالاتر خيلى بهتر و روايت «من اخلص للّه‏ اربعين» همين را مى‏گويد «من اخلص للللّه‏ اربعين يوما جرت ينا بيع الحكمه من قلبه الى لسانه» اگر انسان چهل روز خودش مال خدا باشد علاوه بر اينكه دلش، عملش مال خدا است خودش مال خدا است نه مال شيطان نه شهوت نه نفس اماره نه هوى و هوس مال خدا اين ديگر علم لدنى پيدا مى‏كند اين ديگر راستى علاوه بر شهود دل، منبع علم خدا مى‏شود «جرت ينا بيع الحكمه من قلبه الى لسانه» اين الى لسانه از باب مثال است ديگر دل منبع علم خدا وقتى چنين باشد چشم او چشم خداى، گوش او گوش خداى، زبان او زبان خداى و روايت صحيح سند ظاهر الدالة داريم كه مرحوم كلينى در كافى نقل مى‏كند ان شاءاللّه‏ باشد براى جلسه آينده. خدايا به حق خودت به نورانيتت آنچه گفتيم ولو به طور كمرنگش به همه ما عنايت بفرما. وصلى اللّه‏ على محمد و آل محمد [1]- سوره نور آيه 21.   [2]- سوره نور آيه 21.   [3]- سوره روم آيه 47.   [4]- سوره بقره آيه 264.   [5]- سوره نور آيه 37.   [6]- سوره نور آيه 37.   [7]- سوره فصلت آيه 30.   [8]- سوره نور آيه 39.   [9]- سوره نحل آيه 99.