عنوان: رعایت تجوید در نماز

شرح: أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي وَ يَسِّرْ لِي أَمْرِي وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي يَفْقَهُوا قَوْلِي.   مسئله 37: لو أخلّ بشیء من الکلمات أو الحروف، أو بدّل حرفاً بحرف ‏‎ ‎‏حتّی الضاد بالظاء أو العکس بطلت، وکذا لو أخلّ بحرکة بناء أو إعراب أو مدّ‏ واجب أو تشدید أو سکون لازم، وکذا لو أخرج حرفاً من غیر مخرجه بحیث‏‎ ‎‏یخرج عن صدق ذلک الحرف فی عرف العرب.‏ مسئله مربوط به تجوید در نماز، به تجوید در قرائت قرآن و تجوید در قرائت دعاهاست. می­دانید این مسئلۀ تجوید، علمی شده است، هم در میان سنّی­ها و هم شیعه­ها. خیلی مفصل هم دربارۀ آن صحبت شده است. مرحوم سیّد در اینجا 20 فرع راجع به تجوید صحبت می­کنند، اما راجع به تجوید در خواندن عربی، یک روایت هم نداریم؛ بلکه یک قاعدۀ کلی هست که هرکسی بخواهد حرف بزند، باید صحیح حرف بزند و غلط حرف نزند؛ لذا مشهور در میان فقها شده که اگر تجوید مراعات نشود، اما نماز را صحیح بخواند، این نماز صحیح است و تجوید هم چیز خوبیست. اگر افراطگری در آن نیاید، خوبست. مثل همۀ کارهای خوب که افراط در آن نباشد، خوب است؛ و اما اگر افراطگری شود، مثل تفریطگری است و تفریطگری بد یا مضرّ است و افراطگری هم بد یا مضرّ است. در اینجا هم راجع به تجوید صحبت کردند و خلاصۀ فرمایشات ایشان اینست که اگر غلط بخواند، نماز باطل است. بنابراین باید نماز را صحیح بخوانیم، و نماز غلط، غلط است و اگر بخواهیم درست کنیم باید از قواعد دیگری جلو بیاییم؛ مثل اینکه جاهل قاصر باشد یا ناتوان باشد و نتواند صحیح بخواند و یا جاهل مقصر باشد، که مرحوم سیّد جاهل مقصر را در خیلی جاها می­فرمایند ضرر به نماز نمی­زند، اما در باب تجوید می­گویند باید غلط نخواند و حتی «ض» در والضالین با «ذ» والذین تفاوت داشته باشد و اگر تفاوت نداشته باشد، نماز باطل است. ولی در ضمن اینکه این را می­فرمایند، کم کم از این فتوا دست برمی‌دارند و می­فرمایند لازم نیست که مخارج حروف آنطور که علمای تجوید گفتند، مراعات شود؛ بلکه باید فرقی بین «والذین» و «والضالین» باشد. ولو اینکه مراعات تجوید نکند، اما فهمیده شود که هرکدام از اینها غیر از دیگری است. بالاخره «ذ» در والذین را با سر زبان بگوید و در «والضالین» باید کنار زبان به کنار دندانهای آسیابی بخورد تا درست ادا شود. مرحوم سیّد در این چند فرع، می­فرمایند این لازم نیست، بلکه آنچه لازم است، اینست که مثلاً تفاوتی بین «والذین» و «والضالین» باشد. اینکه از نظر عرف عرب، غلط نخواند، کفایت می­کند. اما می­بینیم که این مسئله، برای مرحوم سیّد «رضوان­الله­تعالی­علیه» مسئلۀ مشکلی شده است و چند نوع در این ده بیست مسئلۀ اینجا حرف دارند. این ثقلین ما خیلی بلا بر سرش آمد، اما ثقل ولایت، این چهارده معصوم، خیلی اذیت شدند. «ما اوذی نبیّ مثل ما اوذیت» دربارۀ آنها آمد و بالاخره یا مثل قضیه کربلا و یا مثل قضایای شهادت ائمۀ طاهرین، جلو آمد و خانه نشینی آنها و دشمن در مقابل آنها قد علم کرده؛ و حتی مرحوم محدث قمی «رضوان­الله­تعالی­علیه» در تتمة المنتهی از ابوحنیفه نقل می­کند. ابوحنیفه شاگرد امام صادق است اما به خاطر ریاست، در مقابل امام صادق دکان باز کرد. مرحوم محدث قمی نقل می­کنند که ابوحنیفه می­گفت هرچه امام صادق گفت، من مخالفت کردم اما نمی­دانم وقتی به سجده می­رود دو چشمها را برهم می­گذارند تا من بگویم باز بگذارید و یا باز می­گذارند تا من بگویم برهم بگذارید. این ثقل اهل بیت است و نظیر همین راجع به ثقل قرآن شریف نیز هست. اول تهمتی که به قرآن شریف زدند و بعضی از شیعیان دامن زدند، قضیه جمع آوری قرآن بود. هرگاه آیه می­آمد، کاتبان وحی روی کتف گوسفندان و روی چوبها و استخوانها می­نوشتند و اینها در اطاق خرابه­ای جمع شده بود و در زمان خلافت ابوبکر و خلافت عمر هم بود و در زمان عثمان دیدند این وضع موجب می­شود که قرآن نابود شود؛ لذا این قرآنی که فعلاً داریم، جمع شده توسط عثمان است. خیلی از آنها را بلد نبودند و خیلی را نمی­دانستند و با هم اختلاف داشتند و بالاخره روی کتف گوسفند یا روی چوب یا کاغذ پاره­ای می­نوشتند و عثمان خیلی زحمت کشید تا این قرآن را جمع کرد، و این قرآنی که الان در دسترس است، جمع شده توسط عثمان است و شیعه هم این را پذیرفته و بالاخره می­گویند قرآن را عثمان جمع کرده است. از اینجا ضربۀ عجیبی به قرآن خورد. قرآنی که پیغمبر روی واو «والذین» حرف داشت و حتی در زمان خلافت عمر، یک وقتی عمر «الذین» را «والذین» خواند. شخصی گفت واو در «والذین» افتاد. عمر گفت «واو» ندارد؛ لذا درگیری شد و بالاخره جمع شدند و ابن مسعودها و امثال اینها شهادت دادند که ما دیدیم که پیغمبر اکرم «والذین» می­خواند و مرحوم محدث قمی از سنی­ها نقل می­کند که سنّی­ها گفتند عمر مجاب شد و گفت اگر من اشتباه کردم، مرا یادآوری کنید. آن عرب هم بلند شد و گفت با این شمشیر یادآوری می­کنم. بالاخره به این جمع شدۀ زمان پیغمبر اهمیت می­دادند اما همین جمع شدۀ قرآن، که یکی از مسلّمات در قرآن و از مسلّمات در میان خواص است، به واسطۀ اینکه وجاهتی به عثمان دهند، گفتند جمع شدۀ قرآن به واسطۀ عثمان است. یعنی آنجا ولایت می­کشتند و مثل امیرالمؤمنین که شمشیر بر فرقش زدند، اینجا هم شمشیر به فرق قرآن می­زنند. راجع به همین جمع شدن قرآن، خود قرآن در خیلی جاها می­فرماید: (إنّ هذا القُرآن). حال بگوییم «هذا» اشاره به کتف گوسفندان و چوبها و کاغذ پاره­ها دارد و پیغمبر هم اهمیت نمی­داد تا عثمان آن را در مخاطره دید و درستش کرد. (الم؛ ذٰلِكَ اَلْكِتٰابُ لاٰ رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ). شاید بیش از بیست جا، قرآن اشاره می­کند به قرآن و می­فرماید این قرآن را بر تو نازل کردیم، یا می­فرماید به این قرآن، همه باید عمل کنند و قاعده هم این بود که وقتی می­خواست آیه یا آیاتی نازل شود، تغییر عجیبی در پیامبر ظاهر می­شود و اصلاً کسی را نمی­شناخت و حالت عجیبی داشت تا اینکه جبرئیل آیات را می­خواند و کم کم حال پیغمبر خوب می­شد و کاتب وحی داشت که اول یکی بود و آن امیرالمؤمنین بود و بعد سه چهار نفر در مکه و بعد هم در مدینه ده شانزده نفر بودند که رئیسشان هم امیرالمؤمنین بود و آیه را می­نوشتند و حتی پیغمبر اکرم می­فرمود این آیه را در فلان سوره بگذارید. مثلاً می­فرمودند این آیه مربوط به سوره بقره است. پیغمبر اکرم نزول را می­گفتند و جای آیه را هم می­گفتند و کاتب وحی که امیرالمؤمنین بود، می­نوشت و کُتّاب وحی نیز می­نوشتند و وقتی پیغمبر اکرم از دنیا رفتند، همین قرآن با همین نوع و بدون ذره­ای کم و زیاد در میان مردم آمد. ما شیعیان در این باره کم کار کردیم و حتی می­خواهیم امیرالمؤمنین را بلند کنیم، می­گوییم امیرالمؤمنین گفتند من عبایم را بر دوش نمی­کنم تا قرآن را جمع کنم. قرآن را جمع کردند و بین مردم و سقیفه بنی ساعده آوردند. عمر گفت «حسبنا کتاب الله»، یعنی ما قرآن داریم و قرآن تو را نمی­خواهیم. امیرالمؤمنین هم فرمود قرآن از من باشد و این قرآن الان نزد امام زمان است و من می­گویم این کار مهمی بود. نه اینکه قرآن را از روی پوستها و گوشتها جمع کرد، بلکه امیرالمؤمنین دید ولایت از بین رفت و یک قرآن تفصیلی در چند روز نوشت. وقتی قرآن را پیش اینها آورد، دیدند اگر این قرآن باشد، نمی­توانند کارشان را بکنند، بنابراین عمر گفت «حسبنا کتاب الله» یعنی ما به قرآن تو احتیاج نداریم. این معجزۀ مهم ما، کم کم دست سنّی و آدمهای بیسواد شیعه افتاد و یک چیز خرافی درآمد و این ضربه روی ضربه راجع به قرآن شد. یکی از ضربه­های بزرگ که این قرآن خورد و خیلی هم بد ضربه­ای بود، اختلاف در قرائت بود. پیغمبر اکرم تدریس قرآن داشتند و مسلمانها در مسجد قرآن می­خواندند و همه به یک نوع قرآن می­خواندند و بعد از پیغمبر، به قول حضرت امام، حیدری و نعمتی جلو آمد و اختلاف قرائت در قرآن پیدا شد به نام قُرّاء سبع. و این قُراء سبع در زمان امام باقر و مخصوصاً در زمان امام صادق، برای اینکه امام باقر و امام صادق را زمین بزنند، جلو آمد. حیدری و نعمتی آمدند تا ولایت را زمین بزنند اما کار رسید به آنجا که حتی مرحوم سید می­فرمایند نماز و قرآن خواندن طبق یکی از قُرّاء سبعه درست است. قرآن جمع شده در زمان پیغمبر اکرم است، حال حتی اگر بگوییم قرآن جمع شده در زمان عثمان؛ اما یک نوع خوانده می­شد. و برای اینکه اختلاف بیندازند و آن اختلاف موجب شود که دین را نابود کنند، آنگاه اختلاف قرائت پیدا شد. این اختلاف قرائت، کفر است؛ اما مرحوم سیّد در اینجا می­فرماید نماز خواندن طبق یکی از قُرّاء سبعه، صحیح است. این دو ضربۀ عجیب به قرآن شریف است. ضربۀ دیگر قضیۀ نسخ در قرآن است. شیعیان بر این نسخ در قرآن دامن زدند. مقدس­های شیعه دروغ شاخداری به نام نسخ در قرآن گفتند. یعنی خیلی از آیات راجع به ولایت در قرآن بوده و دشمن این آیات را نابود کرده است. یکی می­گوید عثمان نابود کرد و یکی می­گوید بعد از عثمان به مرور زمان نابود شد و حتی کار رسیده به اینجا که مرحوم آشتیانی «رضوان­­الله­تعالی­علیه» که آدم ملّایی است، اما قائل به نسخ در قرآن است و یک سوره هم می­آورد. می­گوید این آیه مربوط به ولایت است و دشمن انداخته است. مثلاً راجع به کلمات، بعضی از شیعیان هم می­گویند. مثلاً می­گویند (يٰا أَيُّهَا اَلرَّسُولُ بَلِّغْ مٰا أُنْزِلَ إِلَيْكَ...)، «فی علیٍ» داشته است و یا (الیَوم أکمَلتُ لکُم دینَکُم) نیز «فی علیٍ» داشته و دو سه تا «یاعلی» در این چند آیۀ مربوط به ولایت هست. بنابراین ما آمدیم ولایت درست کنیم، آنگاه قرآن را زمین زدیم. حال خیلیها ادعای اجماع می­کنند که نسخ در قرآن غلط است، اما استاد بزرگواری، دویست دلیل می­آورد بر اینکه نسخ در قرآن غلط است و هرکه بگوید غلط کرده است. این قرآن نه کلمه­ای زیاد و نه کلمه­ای زیاد شده و از زمان پیغمبر رسیده است و حافظ آن هم خداست تا روز ظهور امام زمان. صلّی الله علي محمّد وَ آل محمّد