پيام به نشست نکوداشت علّامۀ مجلسی^{«قدّس‌سرّه‌الشّریف»}

احیاگر حدیث شیعه و میراث اهل‌بیت^{«علیهم‌السّلام»}

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم

«الحمدللّه وَ سَلامٌ عَلى‏ عِباده‏ الّذين اصطفى محمّد و آلِه الطیّبین الطّاهرين‏ وَ لا سیّما بَقیة الله فِی الارضین ارواحُنافداه»

برگزاری این نشستِ گرامی را که با عنوان «نکوداشت علّامۀ مجلسی، احیاگر حدیث شیعه و میراث اهل‌بیت علیهم‌السّلام» تشکیل یافته است، به فال نیک می‌گیریم و از خداوند متعال مسألت می‌کنیم که آن را، نقطۀ عزیمت و آغازی برای یک حرکت و اقدام فرهنگی و علمی شایسته در جهت بازشناسی و معرّفی ابعاد شخصیّتی آن علامۀ عالی مقام، مقرر گرداند.

بی‌تردید، جناب علّامۀ مجلسی«قدّس‌سرّه‌الشّریف» یکی از برجسته‌ترین عالمان نامبردار مکتب تشیّع است که نقشی اساسی در تاریخ این مکتبِ معرفت‌گرا و حفظ و تعمیق و گسترش معارفِ والای این مکتب داشته است و از این‌رو حقّ عظیمی بر ذمّۀ حوزه‌های علمیّۀ تشیّع و همۀ دوستداران و پیروان اهل‌بیت عصمت و طهارت«علیهم‌السّلام» داشته و خواهد داشت. میراث عظیم علمی و عملی او، صدها سال است که چون منابع جوشان و سرشاری، همۀ حوزه‌های علمیه و علماءِ دین و پژوهش‌گران معارف شیعی را برخوردار ساخته و عظمت کار بزرگ او چنان است که باید بی‌شکّ، این علّامۀ عظیم‌القدر را یکی از نقاط ثقل اصلیِ انتقال شایستۀ معارف تابناک و انسان‌ساز و جامعه‌پرداز اهل‌بیت و عترت طاهره«علیهم‌السّلام» به نسل‌های بعد از خودش به‌شمار آوریم. به عبارت دیگر، علّامۀ مجلسی«اعلی‌الله‌مقامه‌الشّریف» نه تنها در عصر و زمانۀ خود، یک شخصیّت علمی و اجتماعی و تحوّل‌گرا و تأثیرگذار بوده است، بلکه در طول تاریخ تا به امروز نیز، آثار و مآثرِ نیکو و سیره و مسیرۀ شایستۀ او، بر جریان تشیّع سایه افکن و مؤثر بوده است.

در عرصۀ علمی و معارفی، جایگاه بی‌نظیر علّامۀ مجلسی«قدّس‌سرّه» حقّاً اعجاب‌انگیز است. موسوعۀ عظیم «بحارالانوار» با همۀ ویژگی‌های درخشان و قابل توجّهش، تنها یکی از آثار علمی آن علّامۀ عالیقدر است که البتّه چون خورشیدی تابان در منظومۀ آثار علمی مکتب تشیّع می‌درخشد، گرچه با کمال تأسّف باید گفت که حوزه‌های علمیّه و معلّمان و متعلّمان و مبلّغان معارف دینی، آنچنان که شایسته و بایسته است با این دریای پرگوهرِ انوار قرآن و عترت، آشنایی و انس و قرابت و نزدیکی لازم را ندارند و باید برای رفع این نقیصه، تلاش هرچه بیشتری صورت پذیرد.

باری، بحارالانوار اگرچه قلۀ آثار علّامۀ مجلسی«قدّس‌سرّه» است، امّا شخصیّت علمی او منحصر در بحار نیست و آثار حدیثی دیگر ایشان نظیر «مرآة‌العقول» که قطعاً بهترین و کامل‌ترین شرح کافیِ شریف و نیز «ملاذالاخیار» که شرح تهذیب شریف است و سایر آثار این علّامۀ بزرگ، همگی مواریث عظیم علمی گران‌بهایی است که به سر انگشت عالمانه و جهادِ علمیِ مخلصانۀ ایشان فراهم آمده است.

در همین راستا نقش بی‌بدیل و برجستۀ علّامۀ مجلسی«رضوان‌الله‌تعالی‌علیه» در عمومی‌سازی معارف اهل‌بیت«علیهم‌السّلام» و تدوین آثار متعدّد فارسی از «حقّ‌الیقین» در موضوع اعتقادات گرفته تا «عین‌الحیاة» در اخلاق و مواعظ و تا «حلیة‌المتّقین» در آداب و مستحبّات زندگی تا «حیاة‌القلوب» و «جلاء‌العیون» در تاریخ انبیاء و اولیاء طاهرین«علیهم‌السّلام» و تا «زاد‌المعاد» و «تحفة‌الزائر» در ادعیّه و زیارات و نظایر این آثار ارزشمند را باید به حق یک فرهنگ‌سازی اجتماعی بی‌نظیر به شمار آورد. ایشان که علی‌رغم موقعیّت منحصر به فرد و جایگاه اجتماعی و سیاسی خاص در دورۀ خود، هیچ‌گاه از مخالطت با مردم و نشر و ترویج معارف قرآن و عترت در میان اجتماع و حتّی منبر رفتن در مسجد جامع و تفسیر قرآن گفتن برای عموم و حلّ اختلافات و رفع دعاوی آنان، غفلت نورزیده است، به شایستگی هرچه تمام‌تر وظیفۀ خطیر انتقال مکتوب تعالیم دینی برای بهره‌برداری عموم اهل ایمان را ایفاء نموده و یک دوره معارف تابناک قرآن و عترت، که چراغ راه مؤمنان در عقیده و زندگی و دانشِ دینی است را در آثار متعدّد فارسی با نثری روان ارائه فرموده است.

خدمات علّامۀ مجلسی«قدّس‌سرّه» به عرصۀ علمی، منحصر نیست. نقش ایشان  در سمت شیخ‌الاسلامی حکومت وقت و بهره‌برداری شایسته از این موقعیّت مهم در مقابله با انحرافات و بدعت‌های رایج و در تحکیم مبانی تشیّع و در رفع ظلم و ستم حاکمان و وابستگان به آنان از مردم و جداسازی تشیّع و معارف عالیۀ آن از خطّ غلوّ و تقصیر و مبارزه با اخباری‌گری از یک‌سو و صوفی‌گری از سوی دیگر و ده‌ها کار و اقدام و حرکت اجتماعی دیگر نیز بسیار قابل توجّه و آموزنده و الگودهنده برای عالمانِ دینی و شایانِ دقّت و بررسی برای پژوهش‌گران اجتماعی است.

و در کنار این کارنامۀ درخشان علمی و اجتماعی، سیرۀ عملیِ شخصی و مقام والای وارستگی و تقوایی و پارساییِ این علّامۀ عالی‌مقام چنان است که به تعبیر برخی از شاگردان ایشان، همۀ اعمال عادی و کارهای مباحِ او هم رنگ خلوص و اخلاص و عبادت و عبودیّتِ حق‌تعالی را داشته است. «ذَلِكَ فَضلُ ٱللَّهِ يُؤتِيهِ مَن يَشَآءُ وَٱللَّهُ ذُو ٱلفَضلِ ٱلعَظِيمِ».

به طور خلاصه باید گفت علّامۀ مجلسی«قدّس‌سرّه‌الشّریف» مصداق بارز «عالمِ عاملِ عاقل» است و این جایگاهی  است که حقاً بسیار کم‌نظیر و بی‌بدیل است و جز با مجاهدت عظیم علمی و عملی و عنایت خاصّۀ الهی به دست نمی‌آید. آری علامۀ مجلسی«قدّس‌سرّه» مصداق این بیان مبارکۀ قرآن کریم است که: «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ».

با همۀ این توصیفات، امّا مجلسیِ بزرگ«رضوان‌الله‌علیه»، همچنان مظلوم است و شاید اهانت‌هایی که در طول تاریخ از سوی معاندان و جاهلان به این علّامۀ عالی‌قدر روا داشته شده، به هیچ یک از علماءِ بزرگ تشیّع گفته نشده باشد.

حوزه‌های علمیّۀ تشیّع و همۀ پژوهش‌گران و محقّقان معارف قرآن و عترت باید برای رفع این ظلم تلاش نمایند و شخصیّت برجستۀ این مرد بی‌نظیر را در ابعاد گوناگون به درستی بررسی و معرّفی کنند. باید از نهاد منبر و رسانه و هنر گرفته تا جایگاه پژوهش و تحقیق و تا پایگاه حوزه و دانشگاه و خلاصه از همۀ ظرفیّت‌های موجود علمی و تحقیقی و اجتماعی، برای تبیین آثار و مآثر علامۀ مجلسی«اعلی‌الله‌کلمته»، بهره‌برداری شود. برگزاری برنامه‌های علمی «مجلسی‌شناسی» و یا جشنواره‌هایی به‌نام و یاد این مرد بزرگ برای معرفی آثاری که دربارۀ وی و یا در حوزۀ معارف حدیثی تشیّع نگاشته می‌شود و نیز برپایی همایش‌های علمی و تدوین کتب و پژوهش‌های متین دربارۀ زندگی و سیرۀ عملی و آثار علمی این علّامۀ عظیم‌الشأن، همه و همه کارهای لازمی است که باید بیش از گذشته بدان پرداخته شود.

امید است این نشست، مقدمه و نقطۀ آغازی برای یک حرکت شایسته دربارۀ علّامۀ مجلسی باشد و دست کم همایش بین‌المللی در آیندۀ نزدیک به همّت حوزۀ علمیّۀ اصفهان برای ایشان برگزار گردد.

بدین منظور لازم است هیأتی علمی تشکیل گردد و اقدامات لازم را با برنامه‌ریزی شایسته به انجام رساند و همۀ ظرفیت‌های لازم در این زمینه را به دقّت شناسایی نموده و مورد بهره‌برداری قرار دهد. به امید خداوند و با عنایات الهی به زودی این هیأت، تشکیل خواهد یافت و ان‌شاء‌الله‌تعالی کاری درخور و شایسته را سامان خواهد داد.

از خداوند تعالی برای همۀ کسانی که در این مسیر، با اخلاص و جدیّت، گام می‌نهند، تأیید و توفیق روزافزون مسألت می‌کنم. والسّلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته.

حسین المظاهری

2 / صفرالمظفّر / ۱۴۴6

17 / مرداد / ۱۴۰3