شرح فضیلت‌ها و رذیلت‌های اخلاقی

رذیلت سی و ششم: روی‏گردانی از دعا

روی‏گردانی از دعا رذیله‌ای است که اگر در کسی ملکه شود، از دعا و تضرّع به درگاه حضرت حق و به‌طور کلی از یاد خدا و ارتباط با او روی‌گردان می‌شود. قرآن‌کریم با هشدار و تهدید، زندگی این‌گونه افراد را همراه با تنگی و عسرت خوانده، می‌فرماید در قیامت نیز به سبب فراموشی خدا و آیات او، کور وارد صف محشر می‌شوند و به آن‌ها اعتنا نخواهد شد:

>وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْري فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‏‏، قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَني‏ أَعْمى‏ وَ قَدْ كُنْتُ بَصيراً، قالَ كَذلِكَ أَتَتْكَ آياتُنا فَنَسيتَها وَ كَذلِكَ الْيَوْمَ تُنْسى‏‏<^[1]

افراد مبتلا به این رذیله، نسبت به عبادت پروردگار متعال استكبار می‌ورزند که به‌تعبیر قرآن، عاقبتی جز جهنّم نخواهند داشت:

>ادْعُوني‏ أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي‏ سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ<^[2]

این رذیلت اخلاقی مراتبی دارد؛ در نخستین مرتبه، انسان در دعا و نیایش سستی می‌ورزد و در پی آن، از یاد خدا و ارتباط با او لذّت نمی‌برد. مرتبۀ دوّم، آن است كه بنده از اجابت دعا مأیوس شده، خداوند را اجابت كننده نمی‌داند. و در مرتبۀ سوّم، که شدیدترین و خطرناک‌ترینِ مراتب است، بنده در پشت كردن به دعا و مناجات، مانند شیطان، عناد و لجاجت می‌ورزد.

مفاسد و تبعات ناگوار ابتلا به رذیلت مزبور نیز بی‌شمار است. برخی از آن پیامدها عبارتند از: دچار شدن به سنگ‌دلی، سایه افكندن حجاب‌های ظلمانی بر فطرت، پیدایش عقدۀ خود كم‏بینی، بریدن از خداوند و پیوستن به غیر خدا، تسلّط یافتن شیطان بر انسان و از دست دادن ذوق و نشاط در زندگی.

راهکار مبارزه با این رذیله، عمل بر خلاف آن است. از این‌رو به همه توصیه می‌شود با خداوند متعال ارتباط عاطفی برقرار سازند؛ به دعا، مناجات و به‌ویژه به توبه و انابه و تضرّع به درگاه حق تعالی اهمیت بدهند و از انس با قرآن و کتب ادعیه غافل نشوند. استمداد از مداومت بر ذکر، نماز شب و نیز توسّل به اهل‌بیت( نیز در این زمینه تأثیر شگفتی دارد.